| Wymagania ogólne |
II. Pogłębienie wiadomości dotyczących budowy i funkcjonowania organizmu ludzkiego. Uczeń objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego na różnych poziomach złożoności, dostrzega związek między strukturą a funkcją na każdym z tych poziomów;
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, selekcjonuje, porównuje […] informacje pozyskane z różnorodnych źródeł […];
V. Rozumowanie i argumentacja. Uczeń […] odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji […]; |
| Wymagania szczegółowe |
I. Budowa chemiczna organizmów.
1. Zagadnienia ogólne. Uczeń: 3) przedstawia rodzaje wiązań […] występujące w cząsteczkach […];
III. Metabolizm.
2. Ogólne zasady metabolizmu. Uczeń: 5) wskazuje substraty i produkty głównych szlaków i cykli metabolicznych ([…] cykl mocznikowy);
4. Fotosynteza. Uczeń: 1) przedstawia proces fotosyntezy i jego znaczenie na Ziemi;
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka.
1. Hierarchiczna budowa organizmu człowieka (tkanki, narządy, układy narządów). Uczeń: 2) przedstawia układy narządów człowieka oraz określa ich podstawowe funkcje […];
4. Układ pokarmowy i przebieg procesów trawiennych. Uczeń: 3) przedstawia […] proces trawienia […];
6. Układ krwionośny. Uczeń: 3) przedstawia krążenie krwi w obiegu […] ustrojowym […];
12. Układ dokrewny. Uczeń: 5) wykazuje mechanizm antagonistycznego działania niektórych hormonów na przykładzie insuliny i glukagonu […]; |
Wskazówki do rozwiązania zadania
a)
Aby poprawnie zaznaczyć prawdziwość podanych stwierdzeń, skorzystaj z wiadomości na temat roli, jaką odgrywa układ pokarmowy w organizmie człowieka i rodzaju trawienia jakie w nim zachodzi. Zastanów się również nad źródłem energii, z której korzysta człowiek, spożywając różnorodne pokarmy. Zwróć uwagę na znaczenie procesu fotosyntezy dla człowieka jako organizmu heterotroficznego.
b)
Glikozydazy to enzymy rozrywające wiązania O-glikozydowe. Przypomnij sobie, w jakich związkach organicznych występują tego typu wiązania. Nazwa enzymów i wiązań podaje istotną informację. Część trawionych przez glikozydazy związków znajdujących się w pokarmach to polimery, które są stopniowo rozkładane w różnych narządach przewodu pokarmowego.
c)
W tym zadaniu zwróć uwagę, jakie naczynie transportuje składniki pokarmowe z układu pokarmowego do wątroby (co jest widoczne na rysunku), czy jest to żyła, czy też tętnica i jaką ma nazwę. Podobnie jest w przypadku naczynia odchodzącego od wątroby. Aby wskazać naczynie, w którym jest wyższe stężenie mocznika, należy zastanowić się, dlaczego mocznik trafia do jednego z naczyń oraz przypomnieć sobie, w jakim narządzie powstaje mocznik.
d)
Wyobraź sobie sytuację przedstawioną na rysunku: transport glukozy do wątroby (po procesie trawienia węglowodanów zawartych w warzywach) oznacza, że w wątrobie pojawia się duża ilość tego cukru. Wątroba, aby utrzymać jego stałe stężenie we krwi, musi zatrzymać część glukozy, a więc konieczne jest przeprowadzenie przez jej komórki pewnego procesu. Jeżeli potrafisz rozróżnić wymienione w zadaniu procesy, to wybierzesz ten właściwy. Przypomnij sobie, który hormon stymuluje zatrzymywanie glukozy w wątrobie.
Przykłady poprawnych odpowiedzi
a) 1. P
2. F
3. P
b) Przez glikozydazy (enzymy amylolityczne) trawione są węglowodany w następujących narządach: A – jamie ustnej, D – dwunastnicy oraz E – jelicie cienkim.
c)
1. żyła wrotna, 2. żyła wątrobowa (żyła główna dolna)
Wyższe stężenie mocznika występuje w żyle wątrobowej (żyle głównej dolnej, 2) niż w żyle wrotnej (1), ponieważ w wątrobie powstaje mocznik i jest z niej transportowany najpierw żyłą wątrobową, a potem żyłą główną dolną (następnie poprzez inne naczynia przenoszony jest do nerek).
d) B
