Matura Grudzień 2024, Poziom Rozszerzony (Próbne arkusze CKE), Formuła od 2023 - Zadanie 7. (4 pkt)

W latach 60. XX wieku wprowadzono w Polsce program szczepień ochronnych. Podobne działania podejmowano także w innych państwach na całym świecie. Dzięki szczepieniom niektóre choroby zakaźne udało się w zasadzie wyeliminować z ludzkiej populacji. Przykładem jest ospa prawdziwa.

Na podstawie: www.gov.pl

Zadanie 7.1. (0–2)

Uzupełnij tabelę – do każdej nazwy choroby przyporządkuj odpowiedni czynnik chorobotwórczy, który jest jej przyczyną, oraz podaj główną drogę zarażenia lub zakażenia się człowieka.

Nazwa choroby Czynnik chorobotwórczy
(wirus / bakteria / protist)
Główna droga zarażenia lub zakażenia się człowieka
ospa prawdziwa
gruźlica
malaria
Zadanie 7.2. (0–1)

Uzupełnij tabelę – uporządkuj w odpowiedniej kolejności etapy odpowiedzi humoralnej organizmu na pojawienie się patogenu w organizmie. Wpisz numery 2.–4.
w odpowiednie miejsca tabeli. Etap najwcześniejszy oznaczono numerem 1.

Etapy Kolejność
Aktywne limfocyty T wchodzą w interakcję z kompetentnymi limfocytami B.
Przez komórki plazmatyczne są wydzielane przeciwciała, łączące się z antygenami.
Limfocyty B różnicują się w kierunku komórek plazmatycznych i komórek pamięci.
Limfocyty T ulegają aktywacji, dzielą się i wydzielają cytokiny. 1
Zadanie 7.3. (0–1)

Określ, czy człowiek po przyjęciu szczepionki zawierającej obcy antygen uzyskuje odporność swoistą, czy – nieswoistą. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do mechanizmów odporności rozwijanych po przyjęciu szczepionki.

Rozwiązanie:
Zadanie 7.1. (0–2)
V. Pogłębianie znajomości uwarunkowań zdrowia człowieka. Zdający: 5) dostrzega znaczenie osiągnięć współczesnej nauki w profilaktyce chorób. VI. Bakterie i archeowce. Zdający: 5) przedstawia znaczenie bakterii […] dla człowieka, w tym wywołujących choroby człowieka (gruźlica […]). VIII. Protisty. Zdający: 5) przedstawia drogi zarażenia się […] chorób wywołanych przez protisty (malaria […]). XII. Wirusy. Zdający: 6) przedstawia drogi rozprzestrzeniania się i zasady profilaktyki chorób człowieka wywoływanych przez wirusy ([…] ospa […]).

Zasady oceniania
2 pkt – za poprawne uzupełnienie trzech wierszy tabeli.
1 pkt – za poprawne uzupełnienie dwóch wierszy tabeli ALBO za poprawne uzupełnienie jednej kolumny tabeli.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

Nazwa choroby Czynnik chorobotwórczy
(wirus / bakteria / protist)
Główna droga zarażenia lub zakażenia się człowieka
ospa prawdziwa wirus kropelkowa / oddechowa
gruźlica bakteria kropelkowa / oddechowa
malaria protist ukłucie komara / odzwierzęca
Zadanie 7.2. (0–1)
I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności biologicznej oraz zjawisk i procesów biologicznych zachodzących na różnych poziomach organizacji życia. Zdający: 4) objaśnia funkcjonowanie organizmu człowieka na różnych poziomach złożoności […]. XI. Funkcjonowanie zwierząt. 2. Porównanie poszczególnych czynności życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie. 2) Odporność. Zdający: b) opisuje sposoby nabywania odporności swoistej (czynny […]).

Zasady oceniania
1 pkt – za wpisanie poprawnej kolejności etapów odpowiedzi immunologicznej.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

Etapy Kolejność
Aktywne limfocyty T wchodzą w interakcję z kompetentnymi limfocytami B. 2
Przez komórki plazmatyczne są wydzielane przeciwciała, łączące się z antygenami. 4
Limfocyty B różnicują się w kierunku komórek plazmatycznych i komórek pamięci. 3
Limfocyty T ulegają aktywacji, dzielą się i wydzielają cytokiny. 1
Zadanie 7.3. (0–1)
I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności biologicznej oraz zjawisk i procesów biologicznych zachodzących na różnych poziomach organizacji życia. Zdający: 4) objaśnia funkcjonowanie organizmu człowieka na różnych poziomach złożoności […]. XI. Funkcjonowanie zwierząt. 2. Porównanie poszczególnych czynności życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie. 2) Odporność. Zdający: b) opisuje sposoby nabywania odporności swoistej (czynny […]).

Zasady oceniania
1 pkt – za określenie, że człowiek po przyjęciu szczepionki zawierającej obcy antygen uzyskuje odporność swoistą, wraz z poprawnym uzasadnieniem, odnoszącym się do rozwoju odporności humoralnej.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • Swoista, ponieważ po przyjęciu antygenu powstaną przeciwciała, wiążące się z tym antygenem.
  • Po podaniu antygenu rozwinie się odporność swoista, polegająca na wytworzeniu przez limfocyty B specyficznych przeciwciał.
  • Układ odpornościowy po rozpoznaniu obcego antygenu wytworzy plazmocyty oraz komórki pamięci, biorące udział w zwalczaniu konkretnego patogenu, a więc jest to odporność swoista.

Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się wyłączenie do definicji odporności swoistej, np. „Jest to odpowiedź swoista, bo jest ona skierowana przeciwko konkretnemu patogenowi”.

guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments