| Wymagania ogólne |
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Uczeń […] przedstawia i wyjaśnia procesy […];
II. Pogłębienie wiadomości dotyczących budowy i funkcjonowania organizmu ludzkiego. Uczeń objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego na różnych poziomach złożoności […];
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, selekcjonuje, porównuje i przetwarza informacje pozyskane z różnorodnych źródeł […];
V. Rozumowanie i argumentacja. Uczeń objaśnia i komentuje informacje […]; |
| Wymagania szczegółowe |
I. Budowa chemiczna organizmów.
4. Białka. Uczeń: 1) opisuje budowę aminokwasów […];
III. Metabolizm.
2. Ogólne zasady metabolizmu. Uczeń: 1) wyjaśnia na przykładach pojęcia: […] cykl przemian metabolicznych; 2) porównuje anabolizm i katabolizm […]; 5) wskazuje substraty i produkty głównych […] cykli metabolicznych ([…] cykl mocznikowy);
IV. Przegląd różnorodności organizmów.
13. Porównanie struktur zwierząt odpowiedzialnych za realizację różnych czynności życiowych. Uczeń:
14) […] wskazuje substancje, które są wydalane z organizmów różnych zwierząt, w powiązaniu ze środowiskiem ich życia;
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka.
4. Układ pokarmowy i przebieg procesów trawiennych. Uczeń: 1) omawia budowę poszczególnych elementów układu pokarmowego oraz przedstawia związek pomiędzy budową a pełnioną funkcją; |
Wskazówki do rozwiązania zadania
a)
Zapoznaj się ze znaczeniem pojęć cykl przemian metabolicznych oraz szlak metaboliczny. Zwróć uwagę, że w szlaku metabolicznym jest osobny substrat i produkt, a w cyklu metabolicznym jeden z produktów danego cyklu staje się substratem kolejnego cyklu. Na podstawie tych wiadomości w odpowiedzi należy odnieść się do konkretnego przykładu cyklu mocznikowego i ustalić, które z substancji są substratami, a które produktami tego procesu.
b)
Przypomnij sobie, na czym polega metabolizm komórkowy. Zwróć uwagę, że na metabolizm składają się 2 grupy przeciwstawnych procesów: anabolizm i katabolizm. Różnią się one kierunkiem zmian poziomu energetycznego substratów i produktów. Anabolizm stanowią reakcje wymagające dostarczenia energii, a katabolizm reakcje uwalniające energię. Przeanalizuj schemat i zastanów się, czy przedstawia on reakcje endoergiczne, czy egzoergiczne.
c)
Przeanalizuj schemat i ustal, co jest głównym substratem, a co – produktem cyklu mocznikowego. Następnie przypomnij sobie, jak można uszeregować te substancje ze względu na ich toksyczność oraz w jaki sposób można tę toksyczność zmniejszyć. Zastanów się, jakie możliwości usuwania szkodliwych produktów przemiany materii ma zwierzę w środowisku lądowym.
d)
Na podstawie schematu ustal, jaki proces został na nim przedstawiony. Przypomnij sobie, który narząd w organizmie człowieka pełni funkcję filtra i wychwytuje z krwi związki wytwarzane w innych tkankach, np. amoniak, a następnie przetwarza w produkt mniej toksyczny.
e) Przypomnij sobie, z rozkładu których składników pokarmowych pochodzi amoniak w organizmie człowieka. Zastanów się, czy można ten składnik pokarmowy wyeliminować z diety lub przynajmniej ograniczyć jego spożycie.
Przykłady poprawnych odpowiedzi
a) – Ten proces jest cyklem przemian metabolicznych, ponieważ, uznając mocznik za jego produkt, za drugi produkt można uznać ornitynę, która staje się substratem kolejnego cyklu przemian.
– Ornityna, cytrulina, argininobursztynian i arginina cyklicznie krążą w tym szlaku przemian, dla którego karbamoilofosforan i asparaginian są głównymi substratami, a mocznik – produktem.
b) Przedstawiony proces jest przykładem procesu anabolicznego, gdyż do jego przebiegu konieczne jest wykorzystywanie energii zgromadzonej w ATP.
c) Proces ten umożliwia przekształcanie bardzo toksycznego dla organizmu produktu jego metabolizmu – amoniaku w mniej toksyczny mocznik. Dzięki temu zwierzęta lądowe nie tracą bardzo dużych ilości wody na rozcieńczanie wyjątkowo szkodliwego amoniaku (choć mocznik także muszą rozcieńczać).
d) Wątroba.
e) Należy ograniczyć spożycie białka (zastosować dietę ubogo białkową), ponieważ amoniak pochodzi głównie z rozkładu aminokwasów, z których zbudowane są białka.
