Matura Maj 2021, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015 - Zadanie 15. (4 pkt)
W organizmie człowieka kości chronią ważne narządy wewnętrzne, umożliwiają ruch i pełnią funkcję podporową. U noworodków występuje ok. 270 kości, ale u osób dorosłych jest ich już tylko 206. Najdłuższą kością w ciele człowieka jest kość udowa. Z kolei najmniejsze kości to kosteczki słuchowe, a wśród nich najmniejszą jest strzemiączko. Są to jedyne kości, które nie zmieniają swojego rozmiaru przez całe życie człowieka.
Na podstawie: K. Kornicka, Zaskakujące życie kości, „Wiedza i Życie” 8, 2018.
Określ funkcję strzemiączka i podaj nazwy pozostałych kosteczek słuchowych.
Funkcja strzemiączka:
Nazwy pozostałych kosteczek słuchowych:
Określ przyczynę różnicy w liczbie kości między noworodkiem a osobą dorosłą.
Podaj jedną funkcję kości długich człowieka, inną niż wymienione w tekście.
Dokończ zdanie. Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Występowanie tkanki kostnej jest charakterystyczne dla wszystkich
A. skorupiaków.
B. głowonogów.
C. strunowców.
D. kręgowców.
Zadanie 15. (0-4)
15.1. (0-1)
| Wymagania ogólne |
Wymagania szczegółowe |
II. Pogłębienie wiadomości dotyczących budowy i funkcjonowania organizmu ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego na różnych poziomach złożoności; dostrzega związki między strukturą a funkcją na każdym z tych poziomów.
|
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka.
10. Narządy zmysłów. Zdający:
2) przedstawia budowę […] ucha oraz wyjaśnia sposób ich działania (omawia drogę bodźca).
|
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne określenie funkcji strzemiączka, polegającej na przenoszeniu drgań lub wzmocnieniu drgań, oraz za prawidłowe podanie nazwy dwóch pozostałych kosteczek słuchowych.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
Funkcja strzemiączka:
- umożliwia transfer drgań z kowadełka do ucha wewnętrznego.
- przekazuje drgania.
- przenosi falę mechaniczną z pozostałych kosteczek słuchowych na endolimfę.
- zwiększa amplitudę drgań przenoszonych z błony bębenkowej.
- wzmacnia drgania.
Nazwy pozostałych kosteczek słuchowych: młoteczek i kowadełko.
Uwaga:
Uznaje się nazwy łacińskie młoteczka i kowadełka: malleus i incus.
15.2. (0-1)
| Wymagania ogólne |
Wymagania szczegółowe |
II. Pogłębienie wiadomości dotyczących budowy i funkcjonowania organizmu ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego na różnych poziomach złożoności; dostrzega związki między strukturą a funkcją na każdym z tych poziomów.
V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje […].
|
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka.
3. Układ ruchu. Zdający:
1) analizuje budowę szkieletu człowieka;
2) analizuje budowę różnych połączeń kości (szwy, chrząstkozrosty) […].
14. Rozwój człowieka. Zdający:
4) przedstawia etapy ontogenezy człowieka (od narodzin po starość).
|
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne określenie przyczyny różnicy w liczbie kości, odnoszące się do zrastania się ze sobą kości w czasie rozwoju człowieka.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Poniewaą u dziecka kości zrastają się ze sob, np. kości czaszki, to zmniejsza się liczba kości.
- W czasie rozwoju osobniczego niektóre mniejsze kości łączą się ze sobą w jedną kość, dlatego liczba kości u dorosłego jest mniejsza niż u dziecka.
- Kości zlewają się ze sobą w czasie rozwoju.
15.3. (0-1)
| Wymagania ogólne |
Wymagania szczegółowe |
II. Pogłębienie wiadomości dotyczących budowy i funkcjonowania organizmu ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego na różnych poziomach złożoności; dostrzega związki między strukturą a funkcją na każdym z tych poziomów.
|
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka.
1. Hierarchiczna budowa organizmu człowieka (tkanki, narządy, układy narządów). Zdający:
2) przedstawia układy narządów człowieka oraz określa ich podstawowe funkcje […].
|
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne podanie jednej funkcji kości długich z wyłączeniem funkcji lokomotorycznej i podporowej.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- funkcja krwiotwórcza
- magazyn jonów wapnia
- magazyn fosforu
- magazyn soli mineralnych
- magazyn tłuszczu
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się do budowy kości zamiast do ich funkcji, np. „Kości zawierają szpik kostny”.
15.4. (0-1)
| Wymagania ogólne |
Wymagania szczegółowe |
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy […].
|
IV. Przegląd różnorodności organizmów. 13. Porównanie struktur zwierząt odpowiedzialnych za realizację różnych czynności życiowych. Zdający:
2) analizuje rolę i współdziałanie układu mięśniowego i różnych typów szkieletu (wewnętrznego, zewnętrznego, hydraulicznego) podczas ruchu zwierząt.
|
Zasady oceniania
1 pkt – za zaznaczenie właściwego dokończenia zdania.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
D
