Matura Lipiec 2020, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015 - Zadanie 19. (5 pkt)

Zasady oceniania
1 p. – za poprawne wybranie sposobu dziedziczenia adermatoglifii i określenie częstości jej u obu płci.
0 p. – za odpowiedź nie spełniającą wymagań lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
A1

Zasady oceniania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające różnice w skutkach obu zaburzeń dla zdrowia człowieka.
0 p. – za odpowiedź nie spełniającą wymagań lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

• Adermatoglifia nie powoduje żadnych szkód w organizmie/nie obniża żywotności/nie wpływa na stan zdrowia, natomiast w przypadku DPR występuje np. łamliwość włosów/nierówna pigmentacja skóry, która jest negatywnym efektem zdrowotnym.
• Adermatoglifia powoduje brak wykształcenia się linii papilarnych, podczas gdy DPR, oprócz braku linii papilarnych, objawia się również słabszymi włosami i nierównomiernym zabarwieniu skóry, co jest szkodą dla organizmu i może być klasyfikowane jako choroba genetyczna, a nie zaburzenie.

Zasady oceniania
1 p. – za wskazanie, że DPR daje silniejszy efekt plejotropowy i uzasadnienie odnoszące się do wpływu tego genu na większą liczbę określonych cech tego organizmu niż adermatoglifia.
0 p. – za odpowiedź nie spełniającą wymagań lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

• Silniejszy efekt plejotropowy daje DPR, ponieważ gen DPR wpływa na więcej cech fenotypowych niż SMARCAD1, gdyż powoduje również, np. łamliwość włosów.
• DPR, ponieważ osoby które posiadają ten gen zmutowany borykają się nie tylko z brakiem linii papilarnych, lecz także z cieńszymi łamliwymi włosami oraz nierówną pigmentacją skóry.

Uwaga:
Nie uznaje się uzasadnienia odnoszącego się wyłącznie do definicji plejotropii (tautologia)

Zasady oceniania
1 p. – za poprawną ocenę wszystkich stwierdzeń dotyczących adermatoglifii.
0 p. – za odpowiedź nie spełniającą wymagań lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
1 – P, 2 – P, 3 – F.

Zasady oceniania
1 p. – za poprawne określenie adaptacyjnego znaczenia pojawienia się linii papilarnych na wewnętrznych powierzchniach dłoni i stóp u naczelnych odnoszące się do zwiększenia przyczepności do podłoża chwytnych dłoni i stóp.
0 p. – za odpowiedź nie spełniającą wymagań lub za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

• Dłonie i stopy niektórych naczelnych pełnią funkcję chwytną. Pojawienie się w toku ewolucji na wewnętrznych powierzchniach linii papilarnych zwiększa ich przyczepność do podłoża i ułatwia chwytanie przedmiotów/życie nadrzewne.
• Pojawienie się linii papilarnych na wewnętrznych powierzchniach dłoni i stóp u naczelnych zwiększyło tarcie, co ułatwiło chwytanie przedmiotów lub poruszanie się po podłożu/w koronach drzew.