Katalityczne utlenianie amoniaku przebiega zgodnie z równaniem
4NH3 + 5O2 ——Pt—→ 4NO + 6H2O
a) Określ stosunek objętościowy i masowy substratów i produktów tej reakcji, jeżeli przebiega ona w warunkach, w których wszystkie reagenty są gazami.
Reagent: NH3 O2 NO H2O
Stosunek objętościowy = : : :
Stosunek masowy = : : :
b) Ustal liczbę moli tlenu cząsteczkowego potrzebną do powstania 20 moli tlenku azotu(II).
Liczba moli tlenu: ……………………..
a) (0-1)
| Wiadomości i rozumienie | Dokonanie interpretacji równania reakcji w ujęciu objętościowym i masowym (I.3.b) |
Poprawna odpowiedź:
Reagent: NH3 O2 NO H2O
Stosunek objętościowy = 4 : 5 : 4 : 6
lub 89,6 : 112 : 89,6 : 134,4
68 : 160 : 120 : 108
Stosunek masowy = lub 34 : 80 : 60 : 54
lub 17 : 40 : 30 : 27
1 p. – poprawne określenie stosunku objętościowego i masowego
0 p. – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi
b (0-1)
| Wiadomości i rozumienie | Dokonanie interpretacji równania reakcji w ujęciu molowym (I.3.b) |
Poprawna odpowiedź:
Liczba moli tlenu: 25 (moli)
1 p. – poprawne ustalenie liczby moli tlenu cząsteczkowego
0 p. – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi
Poniżej przedstawiono struktury elektronowe dwóch cząsteczek: X2 i Z2.
a) Uzupełnij poniższe zdanie, podkreślając jeden wzór podany w każdym nawiasie.
Wzór I ilustruje elektronową strukturę cząsteczki ( Br2 / H2 / N2 ), a wzór II strukturę cząsteczki ( Br2 / H2 / N2 ).
b) Na podstawie struktury elektronowej cząsteczki X2 określ liczbę elektronów walencyjnych w atomie pierwiastka X.
Liczba elektronów walencyjnych: ……………….
c) Określ charakter wiązań (kowalencyjne niespolaryzowane, kowalencyjne spolaryzowane, jonowe) występujących w cząsteczkach, których budowę przedstawiają oba wzory.
Charakter wiązań: …………………………………………………………………………………………………………
d) Określ krotność wiązania w cząsteczce X2.
Krotność wiązania: ……………………………………
| Korzystanie z informacji | Selekcja i analiza informacji podanych w postaci schematów (II.3) |
a) (0-1)
Poprawna odpowiedź:
Wzór I ilustruje elektronową strukturę cząsteczki ( Br2 / H2 / N2 ), a wzór II strukturę cząsteczki ( Br2 / H2 / N2 ).
1 p. – jednoznaczne wskazanie właściwych wzorów
0 p. – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi
b) (0-1)
Poprawna odpowiedź:
Liczba elektronów walencyjnych: 5
1 p. – poprawne określenie liczby elektronów walencyjnych atomu pierwiastka X
0 p. – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi
c) (0-1)
Poprawna odpowiedź:
Charakter wiązań: kowalencyjne (niespolaryzowane)
1 p. – poprawne określenie charakteru wiązania
0 p. – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi
d) (0-1)
Poprawna odpowiedź:
Krotność wiązania: 3 lub 1 σ i 2 π
1 p. – poprawne określenie krotności wiązania
0 p. – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi
Właściwości chlorowodoru wynikają z charakteru wiązania chemicznego występującego w jego cząsteczce.
a) Określ charakter wiązania (kowalencyjne niespolaryzowane, kowalencyjne spolaryzowane, jonowe) w cząsteczce chlorowodoru.
Charakter wiązania: ………………………………………………………………………………………………………
b) Uzupełnij poniższą charakterystykę chlorowodoru, podkreślając jedną z podanych w każdym nawiasie właściwości.
1. W temperaturze pokojowej i pod ciśnieniem atmosferycznym jest ( gazem / cieczą / ciałem stałym ).
2. ( Dobrze / słabo ) rozpuszcza się w rozpuszczalnikach polarnych, np. w wodzie.
a) (0-1)
| Wiadomości i rozumienie | Określenie rodzaju wiązania na podstawie różnicy elektroujemności łączących się pierwiastków (I.1.b.2) |
Poprawna odpowiedź:
Charakter wiązania: kowalencyjne spolaryzowane
1 p. – poprawne określenie charakteru wiązania
0 p. – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi
b) (0-1)
| Wiadomości i rozumienie | Określenie typowych właściwości fizykochemicznych substancji na podstawie występujących w nich wiązań (I.1.b.4) |
Poprawna odpowiedź:
1. W temperaturze pokojowej i pod ciśnieniem atmosferycznym jest ( gazem / cieczą / ciałem stałym ).
2. ( Dobrze / słabo ) rozpuszcza się w rozpuszczalnikach polarnych, np. w wodzie.
1 p. – podkreślenie w zdaniach właściwych słów
0 p. – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi
Pierwiastek X tworzy jony o ładunku 2+, których konfiguracja elektronowa jest następująca:
1s22s22p6 (K2 L8)
Podaj symbol pierwiastka X i określ jego położenie w układzie okresowym pierwiastków.
| Symbol pierwiastka X | Numer okresu | Numer grupy |
| Wiadomości i rozumienie | Określenie związku między budową atomu, konfiguracją elektronową a położeniem pierwiastka w układzie okresowym (I.1.a.6) |
Poprawna odpowiedź:
| Symbol pierwiastka X | Numer okresu | Numer grupy |
| Mg | III lub 3 | 2 lub II |
1 p. – poprawne podanie symbolu pierwiastka i określenie jego położenia w układzie okresowym
0 p. – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi
Napisz wzory jonów potasu i siarki, których konfiguracja elektronowa jest taka sama, jak konfiguracja atomu argonu w stanie podstawowym.
Wzór jonu potasu: ……………………………………..
Wzór jonu siarki: ………………………………………
| Korzystanie z informacji | Odczytanie i interpretacja danych z układu okresowego (II.1.b.1) |
Poprawna odpowiedź:
Wzór jonu potasu: K+
Wzór jonu siarki: S2–
1 p. – poprawne napisanie wzorów obu jonów
0 p. – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi
Przedstaw konfigurację elektronową atomu argonu w stanie podstawowym. Podkreśl fragment konfiguracji, który opisuje stan elektronów zewnętrznej powłoki.
Konfiguracja elektronowa: ……………………………………………………………………………………………..
| Obszar standardów | Opis wymagań |
| Wiadomości i rozumienie | Zapisanie konfiguracji elektronowej atomu pierwiastka (I.1.a.4) |
Poprawna odpowiedź:
Konfiguracja elektronowa, np.: 1s22s22p63s23p6 lub 1s22s2p63s2p6 lub K2L8M8
1 p. – poprawne napisanie konfiguracji elektronowej atomu argonu i poprawne wskazanie fragmentu ilustrującego stan elektronów walencyjnych
0 p. – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi
Uzupełnij poniższe zdania dotyczące właściwości białek, wpisując w odpowiedniej formie gramatycznej określenia wybrane z poniższego zestawu.
denaturacja, wysolenie, roztwór właściwy, roztwór koloidalny, zawiesina, polarne,
niepolarne, hydratacja, dysocjacja, odwracalny, nieodwracalny
1. Białko jaja kurzego rozpuszcza się w wodzie, tworząc ………………………………………………… . Każda cząsteczka białka w roztworze posiada tzw. otoczkę solwatacyjną. Solwatacja cząsteczek białka jest możliwa ze względu na obecność …………………………………. grup hydroksylowych, karboksylowych i aminowych w łańcuchach bocznych aminokwasów.
2. Otoczkę solwatacyjną białek można zniszczyć przez dodanie do roztworu soli, np. NaCl, której jony są silniej solwatowane. Widoczne jest wtedy wytrącenie białka z roztworu, zwane ……………………………………. . Proces ten jest ………………………………………… . Pod wpływem wysokiej temperatury, soli metali ciężkich czy też stężonych kwasów lub zasad białka wytrącają się z roztworów w sposób ………………………………………….. . Zjawisko to nosi nazwę ………………………………………………… .
| Wiadomości i rozumienie | Opisanie wpływu różnych czynników na proces koagulacji i denaturacji białek (I.2.c.7) |
Poprawna odpowiedź
1. Białko jaja kurzego rozpuszcza się w wodzie, tworząc roztwór koloidalny. Każda cząsteczka białka w roztworze posiada tzw. otoczką solwatacyjną. Solwatacja cząsteczek białka jest możliwa ze względu na obecność polarnych grup hydroksylowych, karboksylowych i aminowych w łańcuchach bocznych aminokwasów.
2. Otoczkę solwatacyjną białek można zniszczyć przez dodanie do roztworu soli, np. NaCl, której jony są silniej solwatowane. Widoczne jest wtedy wytrącenie białka z roztworu, zwane wysoleniem. Proces ten jest odwracalny. Pod wpływem wysokiej temperatury, soli metali ciężkich czy też stężonych kwasów lub zasad białka wytrącają się z roztworów w sposób nieodwracalny. Zjawisko to nosi nazwę denaturacji.
2 p. – poprawne uzupełnienie zdań w dwóch akapitach
1 p. – poprawne uzupełnienie tylko jednego akapitu
0 p. – niepoprawne uzupełnienie dwóch akapitów lub brak odpowiedzi
Pewne reakcje chemiczne, którym ulegają niektóre aminokwasy wchodzące w skład białek, stosuje się jako próby rozpoznawcze na obecność białka. Jedną z takich prób jest reakcja ksantoproteinowa. Przeprowadzono doświadczenie, w którym do znajdującego się w probówce białka jaja kurzego dodano stężony kwas azotowy(V) i zaobserwowano pojawienie się osadu o żółtej barwie.
Spośród podanych poniżej wzorów aminokwasów podkreśl wzór tego, którego obecność w białku spowodowała powstanie żółtego osadu.
| Tworzenie informacji | Projektowanie doświadczeń pozwalających na wykrywanie białek (III.2.10) |
Poprawna odpowiedź
1 p. – poprawny wybór jednego wzoru aminokwasu
0 p. – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi
Przeprowadzono doświadczenie zilustrowane poniższym rysunkiem.
W obu probówkach nastąpiła zmiana barwy wskaźników.
a) Spośród wymienionych związków: benzen, etanol, propanal, kwas aminoetanowy (glicyna) wybierz ten, którego użyto w doświadczeniu jako substancję X, i napisz jego nazwę.
b) Napisz w formie jonowej skróconej równania reakcji przebiegających w probówkach I i II. Zastosuj wzory półstrukturalne (grupowe).
Probówka I: ………………………………………………………………………………………………………………….
Probówka II: …………………………………………………………………………………………………………………
a) (0–1)
| Tworzenie informacji | Wnioskowanie o typie pochodnej na podstawie opisu wyników reakcji identyfikacyjnej (III.3.2) |
Poprawna odpowiedź
kwas aminoetanowy lub glicyna
1 p. – poprawny wybór substancji
0 p. – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi
b) (0–2)
| Wiadomości i rozumienie | Zapisanie równań reakcji ilustrujących właściwości związków organicznych (I.3.a.24) |
Przykład poprawnej odpowiedzi
2 p. – poprawne napisanie w formie jonowej skróconej dwóch równań reakcji (uwzględniające występowanie glicyny w postaci jonu obojnaczego lub w postaci cząsteczkowej)
1 p. – poprawne napisanie tylko jednego równania reakcji
0 p. – błędne napisanie obu równań reakcji (błędne wzory reagentów, błędne współczynniki stechiometryczne, niewłaściwa forma zapisu)
– brak odpowiedzi
Przeprowadzono doświadczenie zilustrowane poniższym rysunkiem.
W obu probówkach nastąpiła zmiana barwy wskaźników.
Korzystając z przeprowadzonego doświadczenia, określ charakter chemiczny substancji X.
| Tworzenie informacji | Zaklasyfikowanie substancji na podstawie opisu reakcji chemicznych (III.3.1) |
Poprawna odpowiedź
Substancja X ma charakter amfoteryczny.
1 p. – poprawne określenie charakteru chemicznego substancji X
0 p. – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi
