maturabiolchem.pl

BIOLOGIA

ZADANIA MATURALNE

CHEMIA

ZADANIA MATURALNE
Filtry wyszukiwania:
PODSTAWA PROGRAMOWA

Kategorie zadań

Typ zadań

Poziom

Typ matury

Formuła matury

Rok matury

Miesiąc matury

Zadania maturalne z biologii

Znalezionych zadań: 2257
721

Matura Czerwiec 2015, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2015,
Zadanie 8. (2 pkt)

Powyższy zapis ilustruje działanie typowego szlaku (ciągu) enzymatycznego. W komórkach występują zarówno szlaki tzw. zdysocjowane, w których produkty poszczególnych reakcji odłączają się od enzymów, które je wytworzyły (np. cykl Krebsa, glikoliza), jak też szlaki związane z błonami biologicznymi, w których osadzone są ich enzymy, przekazujące sobie półprodukty szlaku (np. łańcuch oddechowy). Różnią się one efektywnością funkcjonowania.

a) Wskaż, którego typu szlaku enzymatycznego dotyczy każda z wymienionych cech. Wstaw znak X w odpowiednie miejsca tabeli.

b) Wyjaśnij, w jaki sposób przedziałowa struktura wewnętrzna komórki zwiększa efektywność funkcjonowania szlaków zdysocjowanych w komórkach eukariotycznych.

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Wymagania ogólne
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne.
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje, selekcjonuje […] i przetwarza informacje […].
V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający […] wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe […], dobierając racjonalne argumenty.

Wymagania szczegółowe
II. Budowa i funkcjonowanie komórki. Zdający: 2) opisuje błony komórki, wskazując na związek między budową a funkcją pełnioną przez błony.
III. Metabolizm. 2. Ogólne zasady metabolizmu. Zdający: 1) wyjaśnia na przykładach pojęcia: „szlak metaboliczny”, „cykl przemian metabolicznych”.

a) (0 – 1)

Rozwiązanie 
Schemat punktowania  1 pkt – za prawidłowe wypełnienie wszystkich pól tabeli.
0 pkt – za przynajmniej jeden błąd w wypełnianiu pól lub za braki w wypełnieniu, lub brak odpowiedzi.

 

b) (0 – 1)

Rozwiązanie  – Szlaki zdysocjowane cechuje niska efektywność, ale zamykanie ich w przedziałach subkomórkowych zwiększa szanse zderzania się substratów kolejnych reakcji z właściwymi enzymami.
– Ułatwia to odnajdywanie enzymów przez kolejne półprodukty, ograniczając przestrzeń szlaku.
– Poprzez zmniejszenie obszaru cytoplazmy, w którym substrat i półprodukty mają połączyć się z enzymami i przejść reakcję enzymatyczną. Dzięki większemu zagęszczeniu ich cząsteczek łatwiej na siebie „natrafiają”, co zwiększa efektywność funkcjonowania szlaku.
Schemat punktowania  1 pkt – za powiązanie przedziałowości komórki ze zwiększeniem efektywności działania szlaków zdysocjowanych.
0 pkt – za odpowiedź niepoprawną lub brak odpowiedzi.

 

Drukuj zadanie:
722

Matura Czerwiec 2015, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2015,
Zadanie 9. (3 pkt)

W ramach doświadczenia prowadzono uprawę trawy Dichanthelium na glebach o różnej temperaturze, w obecności grzyba Curvularia (oznaczoną jako D+) i bez obecności tego grzyba (oznaczoną jako D–).

W tabeli przedstawiono wyniki doświadczenia.

a) Sformułuj problem badawczy do przeprowadzonego doświadczenia.

b) Na podstawie wyników przeprowadzonego doświadczenia sformułuj:

1. wniosek dotyczący różnic we wzroście i rozwoju trawy Dichanthelium w zależności od obecności grzyba Curvularia,

2. wniosek dotyczący tolerancji temperatury gleby przez trawę Dichanthelium w zależności od obecności grzyba Curvularia.

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Wymagania ogólne
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] przedstawia i wyjaśnia zależności między organizmem a środowiskiem.
III. Pogłębienie znajomości metodyki badań biologicznych. Zdający […] formułuje problemy badawcze […], formułuje wnioski przeprowadzonych obserwacji i doświadczeń.
V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający […] wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe.
Wymagania szczegółowe
VII. Ekologia. 3. Zależności międzygatunkowe. Zdający: 7) wykazuje rolę zależności mutualistycznych […] w przyrodzie […].

a) (0 – 1)

Rozwiązanie  – Wpływ temperatury gleby na wzrost i rozwój trawy (Dichanthelium) w zależności od obecności grzyba (Curvularia).
– Wpływ obecności grzyba (Curvularia) na tolerancję temperatury gleby przez trawę (Dichanthelium).
– Czy obecność grzyba (Curvularia ) zmienia tolerancję temperatury gleby przez trawę (Dichanthelium)?
– Czy temperatura gleby tak samo wpływa na rozwój trawy w obecności grzyba, jak i bez niego?
Schemat punktowania  1 pkt – za prawidłowo sformułowany problem badawczy, odnoszący się zarówno do obecności grzyba, jak też wpływu temperatury gleby na wzrost i rozwój trawy (Dichanthelium).
0 pkt – za problem badawczy sformułowany w sposób niepełny lub błędny, lub brak odpowiedzi.

Przykład niepoprawnej odpowiedzi:

Wpływ temperatury na wzrost i rozwój trawy.

0 pkt; odpowiedź niepełna, odnosi się do wpływu tylko jednego parametru – temperatury, ale nie uwzględnia wpływu obecności grzyba na wzrost i rozwój trawy.

b) (0 – 1)

Rozwiązanie  1. Trawa (Dichanthelium) w obecności grzyba (Curvularia) lepiej rozwija się i rośnie (zwiększa swą masę i liczbę pędów) (niezależnie od temperatury gleby).
2. Obecność grzyba (Curvularia) zwiększa tolerancję na temperaturę gleby przez trawę (Dichanthelium).
3. Trawa w obecności grzyba toleruje wyższe temperatury gleby niż przy jego braku.
Schemat punktowania  2 pkt – za dwa prawidłowe wnioski.
1 pkt – za jeden prawidłowy wniosek, odnoszący się do wpływu obecności grzyba.
0 pkt – za błędny wniosek lub brak odpowiedzi.

Przykłady niepoprawnych odpowiedzi:

1. Obecność grzyba wpływa pozytywnie na trawę Dichanthelium.

0 pkt; odpowiedź nie odnosi się do wskazanych w poleceniu różnic we wzroście i rozwoju.

Drukuj zadanie:
723

Matura Czerwiec 2015, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2015,
Zadanie 10. (3 pkt)

Na schematach przedstawiono różne rodzaje cykli rozwojowych pasożytów (strzałki oznaczają „wędrówkę” pasożyta).

a) Każdemu z wymienionych pasożytów przyporządkuj odpowiadający mu cykl rozwojowy, wpisując odpowiedni numer schematu obok nazwy pasożyta.

włosień kręty …….,                                           tasiemiec nieuzbrojony ……..,                                            toksoplazma ……..

b) Podaj, jaką korzyść w zakresie swego przeżycia i zamknięcia cyklu rozwojowego odnosi pasożyt o cyklu takim, jak na schemacie 3, w porównaniu z pasożytem o cyklu takim, jak na schemacie 1.

c) Zaznacz tę z poniższych definicji, która może być zastosowana do krowy jako żywiciela pośredniego tasiemca nieuzbrojonego.

1. Jest to organizm, w którym rozwija się postać larwalna pasożyta.
2. Jest to organizm, w którym bytuje postać dorosła pasożyta.
3. Jest to organizm, w którym pasożyt rozmnaża się bezpłciowo.
4. Jest to organizm, w którym pasożyt rozmnaża się płciowo.

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Wymagania ogólne
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne.
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje […] i przetwarza informacje […].
V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje […].
Wymagania szczegółowe
IV. Przegląd różnorodności organizmów.
4. Protisty i rośliny pierwotnie wodne. Zdający: 4) wymienia najważniejsze protisty wywołujące choroby człowieka (malaria […],
toksoplazmoza […]), przedstawia drogi zarażenia […].
11. Zwierzęta bezkręgowe. Zdający: 5) na podstawie schematów opisuje przykładowe cykle rozwojowe: tasiemca – tasiemiec nieuzbrojony, nicieni pasożytniczych – […] włosień; wymienia żywicieli pośrednich i ostatecznych […].

 

a) (0 – 1)

Rozwiązanie  włosień kręty – cykl 2. tasiemiec nieuzbrojony – cykl 1. toksoplazma – cykl 3.
Schemat punktowania  1 pkt – za prawidłowe przyporządkowanie wszystkich cykli.
0 pkt – za błędne przyporządkowanie lub brak przyporządkowania któregokolwiek cyklu, lub brak odpowiedzi.

b) (0 – 1)

Rozwiązanie  Korzyść polega na tym, że:

– pasożyty, krążąc między różnymi żywicielami pośrednimi, mają większą szansę na znalezienie żywiciela ostatecznego, by zamknąć cykl rozwojowy;
– pasożyt, krążąc między różnymi żywicielami pośrednimi, może przetrwać zanim znajdzie żywiciela ostatecznego, by zamknąć cykl rozwojowy.
Schemat punktowania  1 pkt – za prawidłowe wyjaśnienie, uwzględniające korzyść odnoszoną przez pasożyta.
0 pkt – za błędne wyjaśnienie lub brak wyjaśnienia.

Przykłady niepoprawnych odpowiedzi:

Unika odpowiedzi immunologicznej organizmu żywiciela, ponieważ stale go zmienia.

0 pkt; odpowiedź niepoprawna. Ze schematu nie wynika, że pasożyt o cyklu takim, jak na schemacie 3, zmienia żywicieli częściej niż pasożyt o cyklu takim, jak na schemacie 1. Ponadto wyjaśnienie dotyczące odpowiedzi immunologicznej nie jest poprawne.

c) (0 – 1)

Rozwiązanie 1. Jest to organizm, w którym rozwija się postać larwalna pasożyta.
Schemat punktowania 1 pkt – za wskazanie, że jest to definicja 1.
0 pkt – za wybór innej definicji lub wybór więcej niż jednej definicji, lub brak wyboru definicji.
Drukuj zadanie:
724

Matura Czerwiec 2015, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2015,
Zadanie 11. (4 pkt)

U ośmiornicy zwyczajnej, w tylnej części szlaku wzrokowego mózgu, zlokalizowane są tak zwane gruczoły optyczne. Stwierdzono, że aktywacja gruczołów stymuluje syntezę białek w jajnikach, zachowania płciowe, prowadzi do osiągnięcia dojrzałości płciowej i umożliwia
rozmnażanie, ale także negatywnie wpływa na intensywność odżywiania się i długość życia. Ośmiornice giną po zakończeniu procesu rozrodczego, ale usunięcie gruczołów optycznych przed osiągnięciem dojrzałości płciowej prowadzi do znacznego wydłużenia życia zwierząt. Badania ultrastrukturowe wykazały w komórkach wydzielniczych gruczołów optycznych młodych ośmiornic obecność licznych wypustek dendrytycznych. Dojrzałe osobniki posiadają komórki wydzielnicze o dużej zawartości szorstkiej siateczki wewnątrzplazmatycznej. Według opinii niektórych naukowców gruczoły optyczne należy uznać za narząd neuroendokrynowy, wydzielający hormony peptydowe.

a) Uzasadnij opinię naukowców na temat neuroendokrynowego charakteru gruczołu optycznego, odnosząc się do obu członów określenia „neuroendokrynowy” i uwzględniając budowę komórek tego gruczołu.

b) Wyjaśnij związek między aktywnością gruczołu optycznego a faktem, że w hodowli nie udaje się utrzymać przy życiu dorosłych ośmiornic po fazie ich rozrodu.

c) Oceń prawdziwość podanych w tabeli stwierdzeń dotyczących rozrodu ośmiornic. Wpisz obok zdania literę F, jeżeli jest fałszywe, lub literę P, jeżeli zdanie jest prawdziwe.

P/F
1. Ośmiornica zwyczajna rozmnaża się tylko raz w życiu.
2. U ośmiornic występuje rozwój złożony.
3. Ośmiornice są rozdzielnopłciowe.
Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Wymagania ogólne
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […], przedstawia i wyjaśnia zależności między organizmem a środowiskiem […].
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje, selekcjonuje, porównuje i przetwarza informacje pozyskane z różnorodnych źródeł […]. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje, odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji […], wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe, formułuje wnioski, formułuje i przedstawia opinie związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi, dobierając racjonalne argumenty […].

Wymagania szczegółowe
IV. Przegląd różnorodności organizmów.
1. Zasady klasyfikacji i sposoby identyfikacji organizmów. Zdający: 2) porządkuje hierarchicznie podstawowe rangi taksonomiczne.
11. Zwierzęta bezkręgowe. Zdający: 2) porównuje budowę i czynności życiowe ślimaków, małżów i głowonogów, rozpoznaje typowych przedstawicieli tych grup.
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka.
12. Układ dokrewny. Zdający: 1) klasyfikuje hormony według kryterium budowy chemicznej oraz przedstawia wpływ hormonów peptydowych i sterydowych na komórki docelowe; 7) analizuje działanie hormonów odpowiedzialnych za dojrzewanie i rozród człowieka.

a) (0 – 2)

Rozwiązanie  Gruczoł optyczny jest narządem neuroendokrynowym, ponieważ komórki tego gruczołu posiadają wypustki dendrytyczne, co wskazuje na ich pochodzenie od komórek układu nerwowego. Duża zawartość szorstkiej siateczki wewnątrzplazmatycznej świadczy o nasilonych procesach biosyntezy peptydów / białek, którymi mogą być hormony.
Schemat punktowania  2 pkt – za podanie dwóch poprawnych argumentów.
1 pkt – za podanie jednego poprawnego argumentu.
0 pkt – za brak poprawnych argumentów lub brak odpowiedzi.

Przykłady niepoprawnych odpowiedzi:

Gruczoł jest narządem neuroendokrynowym, ponieważ jego komórki wytwarzają wypustki dendrytyczne, a jego produkty są przenoszone przez krew.

1 pkt; odpowiedź częściowo prawidłowa – poprawne nawiązanie do wypustek dendrytycznych (1 pkt), ale druga część odpowiedzi nie odnosi się do budowy gruczołu (0 pkt).

Gruczoł jest narządem neuroendokrynowym, ponieważ posiada liczne wypustki dendrytyczne.

0 pkt; wypustki dendrytyczne posiadają komórki gruczołu, a nie sam gruczoł, brak części odpowiedzi dotyczącej endokrynowego charakteru gruczołu.

b) (0 – 1)

Rozwiązanie  Aktywność gruczołu optycznego jest niezbędna do osiągnięcia dojrzałości płciowej / rozmnażania, ale równocześnie powoduje zahamowanie odżywiania się i skraca życie / powoduje śmierć mięczaków / ośmiornic / głowonogów, co uniemożliwia utrzymanie przy życiu ośmiornic w hodowli po okresie rozrodu.
Schemat punktowania  1 pkt – za powiązanie aktywności gruczołu optycznego z dojrzałością płciową lub rozrodem oraz zahamowaniem odżywiania i śmiercią zwierząt.
0 pkt – za brak powiązania lub nieprawidłowe powiązanie aktywności gruczołu z dojrzałością płciową lub rozrodem lub brak odpowiedzi.

Przykłady niepoprawnych odpowiedzi:

Ośmiornice giną po zakończeniu procesu rozrodczego.

0 pkt; brak wykazania związku między aktywnością gruczołu a śmiercią ośmiornicy, proste przepisanie treści zadania.

Po fazie rozrodu aktywność gruczołów optycznych jest wysoka, przez co do ustroju wydzielane są hormony peptydowe, których działanie skutkuje śmiercią ośmiornicy.

0 pkt; nie wykazano związku pomiędzy wydzielaniem hormonów a ich wpływem na żywotność zwierząt słabiej odżywiających się.

c) (0 – 1)

Rozwiązanie  1. – P 2. – F 3. – P
Schemat punktowania  1 pkt – za prawidłową ocenę wszystkich stwierdzeń.
0 pkt – za mniej niż 3 prawidłowe stwierdzenia lub brak odpowiedzi.

 

Drukuj zadanie:
725

Matura Czerwiec 2015, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2015,
Zadanie 12. (5 pkt)

W toku ewolucji u zwierząt wykształciły się różne narządy wydalnicze. Regulują one zawartość wody w organizmie, zapewniają równowagę osmotyczną, uczestniczą w pozbywaniu się substancji szkodliwych, np. leków i trucizn, oraz usuwają azotowe produkty przemiany materii. Te ostatnie najczęściej usuwane są pod postacią amoniaku, kwasu moczowego lub mocznika.

 

a) Podaj nazwy dwóch różnych grup makrocząsteczek, z rozkładu których pochodzą wydalane przez zwierzęta związki azotowe.

1. …………………………………………..                           2. …………………………………………..

b) Wyjaśnij, dlaczego synteza mocznika zachodzi w wątrobie. W odpowiedzi uwzględnij naczynie krwionośne, którym produkty rozkładu makrocząsteczek dostają się do wątroby oraz reakcję biochemiczną zachodzącą w tym narządzie i prowadzącą do powstania azotowego substratu cyklu mocznikowego.

c) Przyporządkuj umieszczonym w tabeli typom narządów wydalniczych wymienione gatunki zwierząt i rodzaj głównego wydalanego przez te zwierzęta metabolitu azotowego.

Gatunki zwierząt: pszczoła miodna, wypławek biały, nereida różnokolorowa, wrona siwa Metabolity azotowe: amoniak, kwas moczowy, mocznik

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Wymagania ogólne
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy, przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne; przedstawia związki między strukturą a funkcją na różnych poziomach
organizacji życia […]. II. Pogłębienie wiadomości dotyczących budowy i funkcjonowania organizmu ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego na różnych poziomach złożoności; dostrzega związki między strukturą a funkcją na każdym z tych poziomów. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje […], wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe […], dobierając racjonalne argumenty.

Wymagania szczegółowe
I. Budowa chemiczna organizmów. 4. Białka. Zdający: 4) przedstawia biologiczną rolę białek. III. Metabolizm. 2. Ogólne zasady metabolizmu. Zdający: 5) wskazuje substraty i produkty głównych szlaków i cykli metabolicznych ([…] cykl mocznikowy). IV. Przegląd różnorodności organizmów. 13. Porównanie struktur zwierząt odpowiedzialnych za realizację różnych czynności życiowych. Zdający: 14) wyjaśnia istotę procesu wydalania oraz wskazuje substancje, które są wydalane z organizmów różnych zwierząt […]; 15) podaje przykłady różnych typów narządów wydalniczych zwierząt. V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. 4. Układ pokarmowy i przebieg procesów trawiennych. Zdający: 1) omawia budowę poszczególnych elementów układu pokarmowego oraz przedstawia
związek pomiędzy budową a pełnioną funkcją. 8. Układ wydalniczy. Zdający: 1) wyjaśnia istotę procesu wydalania oraz wymienia substancje, które są wydalane z organizmu człowieka. VI. Genetyka i biotechnologia. 1. Kwasy nukleinowe. Zdający: 1) przedstawia budowę nukleotydów.

a) (0 – 1)

Rozwiązanie  1. Białka / polipeptydy 2. Kwasy nukleinowe / DNA i RNA
Schemat punktowania  1 pkt – za poprawne podanie nazw dwóch związków organicznych (makrocząsteczek).
0 pkt – za poprawne podanie nazwy jednej makrocząsteczki lub błędne podanie nazw dwóch makrocząsteczek, lub brak odpowiedzi.

Przykłady niepoprawnej odpowiedzi:

1. Aminokwasy
2. Kwasy nukleinowe

0 pkt; odpowiedź nieprawidłowa, aminokwasy nie są makrocząsteczkami.

b) (0 – 2)

Rozwiązanie  Produkty rozkładu makrocząsteczek dostają się żyłą wrotną (z układu pokarmowego) do wątroby, gdzie podlegają deaminacji / odłączeniu grupy aminowej, prowadzącej w końcowym efekcie do powstania azotowego produktu / amoniaku, będącego substratem cyklu mocznikowego.
Schemat punktowania  2 pkt – za wskazanie żyły wrotnej jako naczynia dostarczającego produkty rozkładu makrocząsteczek do wątroby oraz podanie nazwy lub istoty reakcji deaminacji.
1 pkt – za wskazanie żyły wrotnej jako naczynia dostarczającego produkty rozkładu makrocząsteczek do wątroby lub podanie nazwy / istoty reakcji.
0 pkt – za brak wykazania związku pomiędzy połączeniem wątroby z jelitem żyłą wrotną a syntezą mocznika w wątrobie oraz podanie błędnej nazwy / istoty reakcji, lub brak odpowiedzi.

Przykłady niepoprawnej odpowiedzi: 

Wątroba jest głównym miejscem detoksykacji organizmu.

0 pkt; odpowiedź nie uwzględnia naczynia (żyły wrotnej) doprowadzającego do wątroby produkty rozkładu makrocząsteczek i nie podaje nazwy reakcji.

c) (0 – 2)

Rozwiązanie 
Schemat punktowania  2 pkt – za oba prawidłowo wypełnione wiersze tabeli.
1 pkt – za jeden prawidłowo wypełniony wiersz tabeli.
0 pkt – za brak prawidłowo wypełnionych wierszy tabeli lub brak odpowiedzi.

 

Drukuj zadanie:
726

Matura Czerwiec 2015, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2015,
Zadanie 13. (3 pkt)

Głównym produktem azotowej przemiany materii w organizmie człowieka jest wytwarzany w wątrobie mocznik, który – transportowany przez krew – jest ostatecznie wydalany przez nerki. Badanie poziomu mocznika we krwi wykorzystuje się w diagnozowaniu niektórych schorzeń.

a) Zaznacz schemat, który we właściwej kolejności przedstawia wybrane etapy drogi transportu mocznika przez układ krwionośny.

A. wątroba → żyła wrotna → żyła główna → prawy przedsionek serca → → płucny obieg krwi → aorta → tętnica nerkowa → nerki
B. wątroba → żyła wątrobowa → żyła główna → lewy przedsionek serca → → płucny obieg krwi → tętnica nerkowa → nerki
C. wątroba → żyła wątrobowa → żyła główna → prawy przedsionek serca → → duży obieg krwi → aorta → żyła nerkowa → nerki
D. wątroba → żyła wątrobowa → żyła główna → prawy przedsionek serca → → płucny obieg krwi → aorta → tętnica nerkowa → nerki

b) Określ, które z wymienionych przyczyn mogą podwyższyć, a które – obniżyćnormalne stężenie mocznika we krwi. Wstaw w odpowiednie miejsca tabeli znak X.

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Wymagania ogólne

I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający: […] przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […]. IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje, selekcjonuje, porównuje informacje […]. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje […], wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe.

Wymagania szczegółowe

V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. 2. Homeostaza organizmu człowieka. Zdający: 2) określa czynniki wpływające na zaburzenie homeostazy organizmu […]. 6. Układ krwionośny. Zdający: 2) wykazuje współdziałanie układu krwionośnego z innymi układami […]; 3) przedstawia krążenie krwi […]. 8. Układ wydalniczy. Zdający: 5) wyjaśnia, na czym polega niewydolność nerek […].

a) (0 – 1)

Rozwiązanie  D. wątroba → żyła wątrobowa → żyła główna → prawy przedsionek serc → płucny obieg krwi → aorta → tętnica nerkowa → nerki
Schemat punktowania  1 pkt – za podanie poprawnej odpowiedzi.
0 pkt – za podanie błędnej odpowiedzi lub wskazanie więcej niż jednej odpowiedzi, lub brak odpowiedzi.

b) (0 – 2)

Rozwiązanie 
Schemat punktowania  2 pkt – za poprawne wypełnienie całej tabeli.
1 pkt – za poprawne wypełnienie 3 lub 4 wierszy tabeli.
0 pkt – za poprawne wypełnienie tylko 1-2 wierszy tabeli lub brak wypełnienia.

 

Drukuj zadanie:
727

Matura Czerwiec 2015, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2015,
Zadanie 14. (2 pkt)

Jedną z metod zapobiegania nawracającym infekcjom bakteryjnym jest stosowanie autoszczepionki, zwanej inaczej szczepionką własną. Zawiera ona martwe drobnoustroje odpowiedzialne za zakażenie, które mają pobudzić do działania układ odpornościowy chorego, od którego wcześniej pobrano wymaz. Najczęściej podaje się ją w formie podskórnych zastrzyków. Zwolennicy tej metody twierdzą, iż autoszczepionka, w odróżnieniu od kuracji antybiotykowej, nie powoduje niekorzystnych następstw w organizmie człowieka. Z kolei przeciwnicy przestrzegają przed możliwymi reakcjami alergicznymi.

Na podstawie: www. dooktor.pl [dostęp z dnia 10.12.2012]

a) Określ, czy autoszczepionka stymuluje w organizmie odporność swoistą, czy nieswoistą. Odpowiedź uzasadnij.

b) Wyjaśnij, na czym polega specyficzność w działaniu autoszczepionki.

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Wymagania ogólne
II. Pogłębienie wiadomości dotyczących budowy i funkcjonowania organizmu ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego na różnych poziomach złożoności […]. IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje, selekcjonuje, porównuje i przetwarza informacje pozyskane z różnorodnych źródeł, w tym za pomocą technologii informacyjno-komunikacyjnych. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje, odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji […], wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe […].

Wymagania szczegółowe
V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. 6. Układ krwionośny. Zdający: 4) charakteryzuje funkcje poszczególnych składników krwi ([…] przeciwciała). 7. Układ odpornościowy. Zdający: 1) opisuje elementy układu odpornościowego człowieka; 2) przedstawia reakcję odpornościową humoralną i komórkową, swoistą i nieswoistą.

a) (0 – 1)

Rozwiązanie  Autoszczepionka stymuluje odporność swoistą, gdyż organizm danego pacjenta (po podaniu autoszczepionki) wytwarza (specyficzne) przeciwciała.
Schemat punktowania  Autoszczepionka stymuluje odporność swoistą, gdyż organizm danego pacjenta (po podaniu autoszczepionki) wytwarza (specyficzne) przeciwciała.

Przykłady niepoprawnych odpowiedzi:

Autoszczepionka stymuluje odporność swoistą, ponieważ zmusza organizm do uruchomienia reakcji obronnej.

0 pkt; odpowiedź zbyt ogólna, w której zdający nie wyjaśnia, na czym polega reakcja obronna organizmu.

Autoszczepionka stymuluje odporność swoistą, gdyż pobudza limfocyty T i B do wytwarzania przeciwciał.

0 pkt; odpowiedź merytorycznie niepoprawna, gdyż zdający przypisuje limfocytom T zdolność do produkcji przeciwciał.

Autoszczepionka stymuluje w organizmie odporność nieswoistą, ponieważ powstaje z wymazu pobranego od chorego, a więc organizm nie ma do czynienia z żadnym nowym czynnikiem.

0 pkt; odpowiedź niepoprawna, gdyż zdający błędnie określa rodzaj stymulowanej odporności, ponadto jest całkowicie błędna merytorycznie.

b) (0 – 1)

Rozwiązanie  Autoszczepionka w organizmie (pacjenta, od którego pobrano wymaz) stymuluje odpowiedź immunologiczną skierowaną przeciwko konkretnym antygenom szczepu bakterii, które są przyczyną jego choroby.
Schemat punktowania  1 pkt – za poprawne określenie, na czym polega specyficzność działania autoszczepionki, uwzględniające odpowiedź układu odpornościowego pacjenta, od którego pobrano wymaz, na konkretne antygeny drobnoustrojów od niego pobranych.
0 pkt – za odpowiedź niepełną, która nie odnosi się do odpowiedzi układu odpornościowego na konkretne antygeny drobnoustrojów danego pacjenta lub brak odpowiedzi.

Przykłady niepoprawnych odpowiedzi:

Autoszczepionka jest przeznaczona dla jednej, konkretnej osoby i nie jest uniwersalna dla każdego.

Specyficzność w działaniu autoszczepionki polega na tym, że jest ona dostosowana pod układ odpornościowy danego pacjenta.

0 pkt; odpowiedzi niepełne, gdyż w obu przypadkach zdający nie wiąże specyficzności w działaniu autoszczepionki z reakcją układu odpornościowego pacjenta na konkretne antygeny jego własnych bakterii.

Drukuj zadanie:
728

Matura Czerwiec 2015, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2015,
Zadanie 15. (5 pkt)

Immunolodzy opracowali nową szczepionkę przeciwko malarii i postanowili sprawdzić jej skuteczność na myszach. Do grupy badawczej zostało wybranych losowo 30 myszy rasy BALB/c. W dniu rozpoczęcia doświadczenia myszom z grupy badawczej podano dawkę szczepionki w postaci zastrzyku domięśniowego. Po trzech tygodniach myszy ponownie zaszczepiono (podając tak zwaną dawkę przypominającą), a po upływie kolejnego miesiąca zarażono je zarodźcem malarii. Następnie obserwowano stan zdrowia myszy.

a) Wybierz spośród podanych propozycji dwa prawidłowe sformułowania problemu badawczego i dwie prawidłowo sformułowane hipotezy. Wpisz odpowiednie numery w wyznaczone miejsca.

1. Nowa szczepionka skutecznie chroni myszy przed rozwojem malarii.
2. Badania nad nową szczepionką przeciwko malarii u myszy.
3. Wpływ nowej szczepionki na wykształcenie odporności przeciwko malarii u myszy.
4. Czy nowa szczepionka przeciwko malarii u myszy jest skuteczna?
5. Nowa szczepionka nie chroni myszy przed rozwojem malarii.

Prawidłowe sformułowania problemu badawczego …………………………………..
Prawidłowo sformułowane hipotezy ………………………………………………………..

b) Zaznacz dokończenie zdania prawidłowo określające próbę kontrolną tego doświadczenia.

Grupa kontrolna powinna liczyć
A. 5 myszy rasy BALB/c.
B. 30 myszy rasy BALB/c.
C. 5 myszy rasy C3H/N.
D. 30 myszy rasy C3H/N.

c) Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Odpowiedź uzasadnij. W czasie, gdy grupa badawcza dwukrotnie otrzymywała szczepionkę, myszom z grupy kontrolnej należało

A. również podać takie same dawki szczepionki.
B. za pierwszym razem nic nie podać, a za drugim podać domięśniowy zastrzyk soli fizjologicznej w objętości równej objętości szczepionki.
C. za pierwszym razem podać domięśniowy zastrzyk soli fizjologicznej w objętości równej objętości szczepionki, a za drugim nic nie podać.
D. za pierwszym i za drugim razem podać domięśniowy zastrzyk soli fizjologicznej w objętości równej objętości szczepionki.

Uzasadnienie

d) Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Odpowiedź uzasadnij. W dniu, w którym myszy z grupy badawczej zarażone zostały zarodźcem malarii, myszy z grupy kontrolnej należało

A. poddać zastrzykowi soli fizjologicznej.
B. również zarazić zarodźcami malarii.
C. zarazić świdrowcami śpiączki.
D. ponownie zaszczepić.

Uzasadnienie

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Wymagania ogólne
III. Pogłębienie znajomości metodyki badań biologicznych. Zdający […] formułuje problemy badawcze, stawia hipotezy […]; określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną i badawczą […]. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający […] wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe […].

Wymagania szczegółowe
IV. Przegląd różnorodności organizmów. 4. Protisty i rośliny pierwotnie wodne. Zdający: 4) wymienia najważniejsze protisty wywołujące choroby człowieka (malaria, […]), […] przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez protisty. W powiązaniu z: etap III, VI.6.2) rozróżnia odporność swoistą i nieswoistą, naturalną i sztuczną, bierną czynną; VI.6.3) porównuje działanie surowicy i szczepionki.

a) (0 – 2)

Rozwiązanie  Prawidłowe sformułowania problemu badawczego: 3, 4.

Prawidłowe sformułowania hipotez: 1, 5.
Schemat punktowania  2 pkt – za prawidłowy wybór obu sformułowań problemu badawczego oraz hipotez.
1 pkt – za prawidłowy wybór obu sformułowań problemu badawczego, jeśli sformułowania hipotez nie zostały wybrane prawidłowo.
1 pkt – za prawidłowy wybór obu sformułowań hipotez, jeśli sformułowania problemu badawczego nie zostały wybrane prawidłowo.
1 pkt – za prawidłowy wybór tylko jednego prawidłowego sformułowania problemu badawczego i tylko jednego prawidłowego sformułowania hipotezy.
0 pkt – za odpowiedź nieprawidłową w obu jej częściach lub brak odpowiedzi.

b) (0 – 1)

Rozwiązanie  B. / 30 myszy rasy BALB/c
Schemat punktowania  1 pkt – za prawidłowy wybór dokończenia zdania.
0 pkt – za nieprawidłowy wybór dokończenia zdania lub brak odpowiedzi.

c) (0 – 1)

Rozwiązanie  D. / za pierwszym i za drugim razem podać domięśniowy zastrzyk soli fizjologicznej w objętości równej objętości szczepionki.
Uzasadnienie
– Grupa kontrolna powinna być poddana tym samym działaniom, co grupa doświadczalna, z wyjątkiem badanego czynnika (szczepionki) / samo wykonanie zastrzyku może wywoływać efekty fizjologiczne;
– W czasie, gdy zwierzęta z grupy doświadczalnej otrzymują zastrzyk szczepionki, zwierzęta z grupy kontrolnej powinny otrzymać zastrzyk z taką samą ilością płynu, lecz nie zawierającego antygenów.
– Liczba ukłuć i objętość wszczepionego płynu powinna być taka sama, gdyż wykluczymy wtedy efekt działania placebo (gdy myszy zareagują nie na lek, tylko na sam fakt podania zastrzyku).
Schemat punktowania  1 pkt – za prawidłowy wybór dokończenia zdania i poprawne uzasadnienie.
0 pkt – za prawidłowy wybór dokończenia zdania i brak uzasadnienia lub niepoprawne uzasadnienie;
– za nieprawidłowy wybór dokończenia zdania, bez względu na uzasadnienie;
– za brak odpowiedzi.

d) (0 – 1)

Rozwiązanie B. / również zarazić zarodźcami malarii.

Uzasadnienie
– Aby wyciągnąć wnioski na temat skuteczności szczepionki, trzeba porównać przebieg choroby / infekcji / inwazji / zarażenia u osobników z grupy zaszczepionej z jej / jego przebiegiem u osobników z grupy niezaszczepionej.
– Wówczas na dwóch grupach badanych myszy będzie można sprawdzić, czy szczepionka zadziałała w grupie badawczej i czy zarodziec w ogóle wywołałby chorobę (na podstawie grupy kontrolnej).
Schemat punktowania 1 pkt – za prawidłowy wybór dokończenia zdania i poprawne uzasadnienie.
0 pkt – za prawidłowy wybór dokończenia zdania i brak uzasadnienia lub niepoprawne uzasadnienie;
– za nieprawidłowy wybór dokończenia zdania, bez względu na uzasadnienie;
– za brak odpowiedzi.

 

Drukuj zadanie:
729

Matura Czerwiec 2015, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2015,
Zadanie 16. (7 pkt)

Hemochromatoza pierwotna jest chorobą dziedziczną spowodowaną mutacją genu HFE, który znajduje się w chromosomie 6. i odpowiada za kontrolę wchłaniania żelaza w komórkach nabłonka jelit. Efektem mutacji jest recesywny allel genu HFE, kodujący
łańcuch białkowy enzymu, w którym tyrozyna została zastąpiona przez cysteinę. Skutkuje to zwiększonym pobieraniem żelaza z pokarmu i jego stopniowym gromadzeniem się w niektórych narządach, szczególnie w wątrobie, co może po latach wywołać  uszkodzenia tych narządów. Choroba ujawnia się przeważnie dopiero pomiędzy 40. i 60. rokiem życia. U niektórych chorych może pozostać nierozpoznana, gdyż nie daje istotnych objawów. Częściej i we wcześniejszym okresie życia diagnozowana jest u mężczyzn niż u kobiet. Hemochromatozę leczy się objawowo: chorym 1–2 razy w tygodniu upuszcza się krew w celu zmniejszenia ilości zgromadzonego żelaza. Chorzy powinni także ograniczyć spożywanie mięsa oraz nie mogą stosować preparatów zawierających witaminę C.

Na podstawie: www.prometeusze.pl/hemochromatoza.php [dostęp z dnia 12.10.2012]

a) Oceń, które stwierdzenia dotyczące hemochromatozy są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz obok zdania literę F, jeżeli jest fałszywe, lub literę P, jeżeli zdanie jest prawdziwe.

P/F
1. Przyczyną hemochromatozy jest mutacja chromosomowa.
2. Hemochromatoza jest chorobą sprzężoną z płcią.
3. Na wystąpienie objawów choroby wpływa dieta.

b) Podaj, na czym polega mutacja powodująca zmianę w budowie białka kodowanego przez gen HFE.

c) Określ, jakie jest prawdopodobieństwo (w %), że osoba chora na hemochromatozę przekazała zmutowany allel swojemu potomstwu. Odpowiedź uzasadnij.

d) Oblicz, korzystając z prawa Hardy’ego-Weinberga, jakie jest prawdopodobieństwo, że dana osoba jest nosicielem allelu hemochromatozy, jeżeli w jej populacji częstość zmutowanego allelu genu HFE wynosi 0,05.

e) Podaj cechę fizjologii kobiet, która jest przyczyną rzadszego niż u mężczyzn ujawniania się u nich hemochromatozy. Odpowiedź uzasadnij.

f) Uzasadnij, dlaczego chorym na hemochromatozę zaleca się ograniczenie spożywania pokarmów mięsnych.

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 1

Wymagania ogólne
II. Pogłębienie wiadomości dotyczących budowy i funkcjonowania organizmu ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego na różnych poziomach złożoności […]. IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje […] i przetwarza informacje. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający […] wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe […].

Wymagania szczegółowe
I. Zagadnienia ogólne. Zdający: 2) […] omawia znaczenie […] wybranych mikroelementów ([…] Fe […]). V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. 4. Układ pokarmowy i przebieg procesów trawiennych. Zdający: 2) podaje źródła, funkcje i wyjaśnia znaczenie składników pokarmowych dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu […]. 13. Układ rozrodczy. Zdający: 4) przedstawia przebieg cyklu menstruacyjnego. VI. Genetyka i biotechnologia. 5. Genetyka mendlowska. Zdający: 1) […] stosuje podstawowe pojęcia genetyki klasycznej […]; 3) zapisuje i analizuje krzyżówki jednogenowe […] oraz określa prawdopodobieństwo wystąpienia poszczególnych genotypów i fenotypów w pokoleniach potomnych. 6. Zmienność genetyczna. Zdający: 5) rozróżnia mutacje genowe: punktowe […] i określa ich możliwe skutki. IX. Ewolucja. 3. Elementy genetyki populacji. Zdający: 2) przedstawia prawo Hardy’ego-Weinberga i stosuje je do rozwiązywania prostych zadań (jeden locus, dwa allele).

a) (0 – 1)

Rozwiązanie  1. – F 2. – F 3. – P
Schemat punktowania  1 pkt – za poprawną ocenę wszystkich sformułowań.
0 pkt – za błędną ocenę nawet jednego sformułowania lub brak odpowiedzi.

b) (0 – 1)

Rozwiązanie  W triplecie kodującym tyrozynę (w określonym miejscu tego genu) doszło do takiej zamiany jednego nukleotydu (najprawdopodobniej drugiego), że nowa trójka koduje cysteinę. (Jest to mutacja genowa / punktowa / substytucja / tranzycja lub transwersja).
Schemat punktowania  1 pkt – za wyjaśnienie uwzględniające zmiany w DNA, które spowodowały zmianę kodowanych aminokwasów.
0 pkt – za odpowiedź błędną lub nieodnoszącą się do zmian w DNA lub brak odpowiedzi.

Przykłady niepoprawnych odpowiedzi:

Mutacja polega na zmianie aminokwasu tyrozyny na cysteinę.

0 pkt; odpowiedź błędna, zdający zamiast podać, na czym polega mutacja (czyli zmiana w materiale genetycznym), opisuje jej efekt, którym jest zmiana kodowanego aminokwasu.

Mutacja powoduje zmianę odczytu ramki genowej, co powoduje kodowanie innego białka.

0 pkt; odpowiedź niepoprawna – w przypadku, kiedy efektem jest zmiana jednego aminokwasu, mutacja nie może polegać na zmianie ramki odczytu (do tego zdający stosuje błędną terminologię).

c) (0 – 1)

Rozwiązanie  Prawdopodobieństwo wynosi 100%, ponieważ osoba chora jest homozygotą recesywną, a więc wszystkie jej gamety będą posiadały zmutowany allel i zawsze przekaże go potomstwu.
Schemat punktowania  1 pkt – za określenie, że prawdopodobieństwo wynosi 100% lub 1 i poprawne uzasadnienie.
0 pkt – za określenie prawdopodobieństwa innego niż 100% lub 1, albo prawidłowe podanie prawdopodobieństwa, ale błędne uzasadnienie, lub brak odpowiedzi.

Przykłady niepoprawnych odpowiedzi:

Prawdopodobieństwo może wynosić 100% lub 50% w zależności od genotypu drugiego rodzica.

0 pkt; zdający nie zrozumiał polecenia – przekazanie allelu przez chorego lub nosiciela nie zależy od genotypu drugiego rodzica.

U kobiet 100%, u mężczyzn 50%, ponieważ jest to choroba sprzężona z płcią.

0 pkt; zdający błędnie zinterpretował informacje dotyczące sposobu dziedziczenia tej choroby.

Prawdopodobieństwo jest niewielkie (5%), gdyż częstość allelu wywołującego chorobę wynosi 0,05.

0 pkt; błędna interpretacja danych przedstawionych w tekście zadania.

d) (0 – 2)

Rozwiązanie  2 x 0,05 x (1 – 0,05) = 0,1 x 0,95 = 0,095 Prawdopodobieństwo bycia nosicielem allelu hemochromatozy w tej populacji wynosi 0,095 / 9,5%.
Schemat punktowania  2 pkt – za poprawne zastosowanie wzoru Hardy’ego-Weinberga i obliczenie wartości prawdopodobieństwa.
1 pkt – za poprawne zastosowanie wzoru Hardy’ego-Weinberga (obliczenie częstości drugiego allelu i podstawienie danych), ale błędne obliczenie wartości lub brak obliczeń.
0 pkt – za zastosowanie niewłaściwego wzoru lub brak odpowiedzi.

Przykłady niepoprawnych odpowiedzi:

(p + q)2 = p2 + q2 + 2pq = 1 p = 0,05, q = 1 – 0,05 = 0,95
2pq = 2 x 0,05 x 0,95 = 0,1 x 0,95 = 0,095

1 pkt; odpowiedź częściowa, zdający wykazał, że zna wzór Hardy’ego-Weinberga i rozumie stosowane w nim oznaczenia częstości alleli, ale nie wykonał dalszych obliczeń.

e) (0 – 1)

Rozwiązanie Miesiączkowanie / menstruacja. Kobiety tracą żelazo wraz z krwią menstruacyjną, dlatego gromadzenie nadmiaru tego pierwiastka w narządach jest u nich znacznie mniejsze niż u mężczyzn.
Schemat punktowania 1 pkt – za wskazanie menstruacji oraz poprawne wyjaśnienie, uwzględniające utratę żelaza tą drogą, zmniejszające gromadzenie nadmiaru tego pierwiastka w narządach.
0 pkt – za wskazanie innej cechy lub wyjaśnienie nieodnoszące się do występowania menstruacji lub wyjaśnienie niepełne, nieuwzględniające związku jej występowania z mniejszym odkładaniem się żelaza w narządach lub brak odpowiedzi.
Drukuj zadanie:
730

Matura Czerwiec 2015, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2015,
Zadanie 17. (2 pkt)

Na rycinach przedstawiono związek pomiędzy średnią wysokością roślin krwawnika (w cm) a wysokością (w metrach nad poziomem morza) stanowisk, na których one rosną i z których pozyskiwano ich nasiona do doświadczenia. Postawiono dwie hipotezy:
I. różnice w średnim wzroście roślin krwawnika są wynikiem modyfikującego wpływu czynników środowiska na rośliny ze stanowisk na różnej wysokości nad poziomem morza;
II. różnice w średnim wzroście roślin krwawnika są efektem różnic genetycznych pomiędzy roślinami ze stanowisk położonych na różnej wysokości nad poziomem morza.

Zaplanuj doświadczenie pozwalające rozstrzygnąć, która z hipotez (I czy II) jest prawdziwa. Określ, jaki wynik doświadczenia potwierdzi pierwszą, a jaki – drugą z hipotez.

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Wymagania ogólne
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne. III. Pogłębienie znajomości metodyki badań biologicznych. Zdający […] planuje […] obserwacje i doświadczenia biologiczne. IV.  Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje, selekcjonuje […] i przetwarza informacje […]. V. Rozumowanie i  argumentacja. Zdający […] wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe […], dobierając racjonalne argumenty.

Wymagania szczegółowe
VII. Ekologia. 1. Nisza ekologiczna. Zdający: 1) przedstawia podstawowe elementy niszy ekologicznej organizmu, rozróżniając zakres
tolerancji organizmu względem warunków (czynników) środowiska oraz zbiór niezbędnych mu zasobów. IX. Ewolucja. 2. Dobór naturalny. Zdający: 3) przedstawia adaptacje wybranych (poznanych wcześniej) gatunków do życia w określonych warunkach środowiska. 5. Pochodzenie i rozwój życia na Ziemi. Zdający: 2) przedstawia rolę czynników zewnętrznych w przebiegu ewolucji (zmiany klimatyczne, katastrofy kosmiczne, dryf kontynentów).

Rozwiązanie  – Nasiona zebrane od roślin położonych na różnej wysokości n.p.m. należy wysiać (po kilkadziesiąt nasion z danego stanowiska) obok siebie na jednym ze stanowisk i porównać wysokość roślin, jakie z nich wyrosną – jeśli rośliny wyrosną zgodnie ze stanowiskiem, skąd
pochodziły nasiona, to znaczy, że ich wzrost determinują geny, a jeśli wszystkie osiągną podobny do siebie wzrost, typowy dla stanowiska ich wysiania, to o wzroście roślin decydują wpływy środowiska.
– Nasiona zebrane od roślin ze stanowisk położonych nisko n.p.m. należy wysiać (po kilkadziesiąt nasion z danego stanowiska) na stanowiskach położonych wysoko (lub odwrotnie) i sprawdzić, czy rośliny, jakie z nich wyrosną, zachowają wzrost typowy dla stanowiska, skąd pochodziły nasiona (dowód wpływu genów na wysokość roślin), czy dla stanowiska, na którym zostały wysiane (dowód wpływu środowiska na wysokość roślin).
Schemat punktowania  2 pkt – za poprawne zaplanowanie doświadczenia i wskazanie kryterium weryfikacji przyjętej hipotezy.
1 pkt – za poprawne zaplanowanie doświadczenia bez jasnego wskazania kryterium weryfikacji przyjętej hipotezy.
0 pkt – za odpowiedź niepoprawną lub brak odpowiedzi.

Przykłady niepoprawnych odpowiedzi: 

W doświadczeniu należy wysiać nasiona roślin rosnących na różnych wysokościach w jednakowych warunkach na tej samej wysokości, a następnie zmierzyć wysokość roślin, które wyrosły z tych nasion.

1 pkt; odpowiedź niepełna, 1 punkt za poprawne zaplanowanie doświadczenia, ale 0 punktów za brak wskazania kryterium weryfikacji hipotezy – czy o wzroście roślin decydują różnice genetyczne, czy wpływ środowiska.

Drukuj zadanie:

PARTNERZY