maturabiolchem.pl

BIOLOGIA

ZADANIA MATURALNE

CHEMIA

ZADANIA MATURALNE
Filtry wyszukiwania:
PODSTAWA PROGRAMOWA

Kategorie zadań

Typ zadań

Poziom

Typ matury

Formuła matury

Rok matury

Miesiąc matury

Zadania maturalne z biologii

Znalezionych zadań: 2156
431

Matura Kwiecień 2023, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2023,
Zadanie 6. (4 pkt)

Zielenica Scenedesmus subspicatus może być jednokomórkowa lub tworzyć 2-, 4- lub 8-komórkowe kolonie. Postawiono hipotezę, że forma morfologiczna glonu wynika z presji roślinożercy.
Aby przetestować tę hipotezę, przeprowadzono następujący eksperyment. Dodano do wody sole mineralne i rozpoczęto hodowlę S. subspicatus w warunkach sztucznego oświetlenia i stałej temperatury równej 20 °C. Po sześciu dniach populacja składała się prawie wyłącznie z formy jednokomórkowej o rozmiarach 6–8 × 4–5 μm w zagęszczeniu około 20 tys. komórek/ml. Na tym etapie hodowlę podzielono na cztery części i umieszczono w osobnych naczyniach o objętości 100 ml. Do dwóch z nich dodano po jednym osobniku Daphnia magna – skorupiaka o wielkości około 3 mm, który w warunkach naturalnych żywi się fitoplanktonem. Pozostałe warunki hodowli nie uległy zmianie. We wszystkich czterech próbach codziennie sprawdzano gęstość hodowli oraz udział poszczególnych form morfologicznych.
Wyniki eksperymentu przedstawiono na poniższych wykresach w postaci średnich oraz zakresu zmienności w dwóch powtórzeniach.

Na podstawie: D.O Hessen, E. Van Donk, Morphological changes in Scenedesmus induced by substances released from Daphnia, „Archiv für Hydrobiologie” 127, 1993, s. 129–129.

Zadanie 6.1. (0–1)

Sformułuj wniosek na podstawie przedstawionych wyników doświadczenia.

Zadanie 6.2. (0–1)

Wyjaśnij, dlaczego prowadzono hodowlę S. subspicatus także bez obecności D. magna. W odpowiedzi uwzględnij znaczenie tej próby w interpretacji wyników doświadczenia.

Zadanie 6.3. (0–2)

Wyjaśnij, dlaczego dla utrzymania hodowli S. subspicatus konieczne jest:

1. włączenie oświetlenia,

2. dodanie do wody soli mineralnych.

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Zadanie 6. (0-4)

6.1. (0-1)

Wymaganie ogólne
II. Rozwijanie myślenia naukowego; doskonalenie umiejętności planowania i przeprowadzania obserwacji i doświadczeń oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.
Zdający:
5) ocenia poprawność zastosowanych procedur badawczych oraz formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe
VIII. Protisty. Zdający:
1) przedstawia formy morfologiczne protistów.

Zasady oceniania

1 pkt – za poprawnie sformułowany wniosek, odnoszący się do stymulującego wpływu Daphnia magna na rozwój kolonii u Scenedesmus subspicatus.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • Presja D. magna prowadzi do formowania się kolonii u S. subspicatus.
  • Scenedesmus subspicatus odpowiada na presję D. magna zwiększeniem rozmiarów kolonii.
  • Obecność Daphnia magna jest przyczyną grupowania się komórek w kolonie u S. subspicatus.

6.2. (0-1)

Wymaganie ogólne
II. Rozwijanie myślenia naukowego; doskonalenie umiejętności planowania i przeprowadzania obserwacji i doświadczeń oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.
Zdający:
1) określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną i badawczą.

Wymaganie szczegółowe
VIII. Protisty. Zdający:
2) przedstawia czynności życiowe protistów: odżywianie, poruszanie się, rozmnażanie […].

Zasady oceniania

1 pkt – za poprawne wyjaśnienie, odwołujące się do konieczności porównania wyników z próby badawczej z próbą kontrolną.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • Porównanie wyników z próby badawczej z próbą bez roślinożercy pozwala się upewnić, czy zmiany w próbie badawczej na pewno zostały wywołane badanym czynnikiem.
  • Ta próba pozwala sprawdzić, czy oprócz presji skorupiaka nie działał inny dodatkowy czynnik.

6.3. (0-2)

Wymaganie ogólne
I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności biologicznej oraz zjawisk i procesów biologicznych zachodzących na różnych poziomach organizacji życia. Zdający:
3) wykazuje związki pomiędzy strukturą i funkcją na różnych poziomach organizacji życia.

Wymaganie szczegółowe
VIII. Protisty. Zdający:
2) przedstawia czynności życiowe protistów: odżywianie, poruszanie się, rozmnażanie […].

Zasady oceniania

2 pkt – za poprawne wyjaśnienie znaczenia oświetlenia, uwzględniające jego rolę w procesie fotosyntezy, oraz za poprawne wyjaśnienie znaczenia soli mineralnych, uwzględniające odżywianie mineralne roślin.
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie wyłącznie znaczenia oświetlenia lub poprawne wyjaśnienie wyłącznie znaczenia soli mineralnych.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

1. Włączenie oświetlenia:

  • zielenice są fotoautotrofami – potrzebują światła do prowadzenia fotosyntezy i wzrostu.
  • światło jest źródłem energii niezbędnej do asymilacji CO2 przez te glony.

2. Dodanie do wody soli mineralnych:

  • dostarcza pierwiastków koniecznych do wzrostu, które nie są pobierane w procesie fotosyntezy.
  • sole mineralne dostarczają azotu, fosforu i siarki koniecznych do budowy białek i kwasów nukleinowych.
Drukuj zadanie:
432

Matura Kwiecień 2023, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2023,
Zadanie 5. (3 pkt)

W celu wykazania, że intensywność fermentacji alkoholowej przeprowadzanej przez drożdże piekarnicze zależy od warunków środowiskowych, uczniowie przygotowali trzy różne zestawy doświadczalne (A–C), przedstawione na rysunku poniżej. W skład każdego z nich wchodziła kolba wypełniona zawiesiną drożdży w wodnym roztworze cukru (glukozy), ale inny był sposób zamknięcia naczynia lub kolba pozostała otwarta. Wszystkie trzy zestawy były regularnie wytrząsane i utrzymywane w temperaturze 30 °C – optymalnej dla wzrostu drożdży.

Zadanie 5.1. (0–2)

Określ, w którym zestawie (A–C) fermentacja alkoholowa zachodziła z najmniejszą intensywnością, a w którym – z największą. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do warunków panujących w każdym z zestawów.

Fermentacja zachodziła z:

1. najmniejszą intensywnością w zestawie ……………… , ponieważ 

2. największą intensywnością w zestawie ……………….. , ponieważ 

Zadanie 5.2. (0–1)

Uzupełnij poniższy schemat reakcji fermentacji alkoholowej – wybierz właściwe związki chemiczne spośród wymienionych poniżej i wpisz je w odpowiednie miejsca.

2 pirogronian           2 dwutlenek węgla           2 NADH + 2H+           2 ATP

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Zadanie 5. (0-3)

5.1. (0-2)

Wymaganie ogólne

IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów biologicznych.
Zdający:
1) interpretuje informacje i wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe między procesami i zjawiskami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

III. Energia i metabolizm.
5. Pozyskiwanie energii użytecznej biologicznie. Zdający: 5) porównuje drogi przemiany pirogronianu w fermentacji alkoholowej, mleczanowej i w oddychaniu tlenowym.
VII.Grzyby. Zdający: 2) przedstawia czynności życiowe grzybów: […] oddychanie […]; planuje […] doświadczenie wykazujące, że drożdże przeprowadzają fermentację alkoholową.

Zasady oceniania

2 pkt – za wskazanie zestawu A w punkcie pierwszym polecenia i poprawne uzasadnienie, odnoszące się do warunków tlenowych, oraz wskazanie zestawu C w punkcie drugim polecenia i poprawne uzasadnienie, odnoszące się do warunków beztlenowych oraz do braku ograniczania reakcji przez kumulację dwutlenku węgla.
1 pkt – za poprawne wskazanie zestawu wraz z poprawnym uzasadnieniem tylko w jednym z punktów.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

1. Fermentacja zachodziła z najmniejszą intensywnością w zestawie A, ponieważ:

  • w kolbie panowały warunki tlenowe.
  • roztwór w kolbie był dobrze napowietrzony, a więc drożdże oddychały (głównie) tlenowo.

2. Fermentacja zachodziła z największą intensywnością w zestawie C, ponieważ:

  • panowały w niej warunki beztlenowe, a powstający dwutlenek węgla mógł się ulatniać.
  • nie dochodziło w niej do kumulacji wydzielającego się dwutlenku węgla, który zakwaszałby pożywkę, a jednocześnie nie było dostępu tlenu.

5.2. (0-1)

Wymaganie ogólne

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności biologicznej oraz zjawisk i procesów biologicznych zachodzących na różnych poziomach organizacji życia. Zdający:
2) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku.

Wymaganie szczegółowe

III. Energia i metabolizm.
5. Pozyskiwanie energii użytecznej biologicznie. Zdający: 5) porównuje drogi przemiany pirogronianu w fermentacji alkoholowej, mleczanowej i w oddychaniu tlenowym.
VII.Grzyby. Zdający: 2) przedstawia czynności życiowe grzybów: […] oddychanie […]; planuje […] doświadczenie wykazujące, że drożdże przeprowadzają fermentację alkoholową.

Zasady oceniania

1 pkt – za poprawne uzupełnienie czterech luk na schemacie.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

Drukuj zadanie:
433

Matura Kwiecień 2023, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2023,
Zadanie 4. (3 pkt)

Gruźlica jest chorobą zakaźną wywołaną przez bakterie – prątki gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis). Najczęściej zakażenie obejmuje płuca, ale prątki gruźlicy mogą docierać do wszystkich narządów i tkanek, a w pewnych okolicznościach – wywołać chorobę, która rozwija się u 5–10% osób zakażonych prątkami.
Szczepionka BCG (Bacillus Calmette-Guérin) zawiera żywe, osłabione prątki bydlęce (Mycobacterium bovis). Szczepionki BCG są uważane za bezpieczne. Odczyny poszczepienne występują bardzo rzadko, a jeżeli występują, to są niebolesne oraz mają tendencję do samowygojenia. Z uwagi na możliwość rozwoju infekcji, szczepionek zawierających żywe bakterie nie należy jednak aplikować osobom o obniżonej odporności, np. przyjmującym leki immunosupresyjne po przeszczepach narządów. Szczepienie BCG chroni niemowlęta i dzieci przed najcięższą postacią gruźlicy, tj. gruźliczym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Jednakże tylko część badań wykazała skuteczność szczepionki BCG w zapobieganiu gruźlicy płuc.
Prątki mają nietypową budowę ściany komórkowej – odmienną zarówno od bakterii Gram- -ujemnych, jak i Gram-dodatnich. Zewnętrzna błona jest stosunkowo gruba i leży na warstwie lipidów złożonych głównie z kwasu mikolowego. Te dwie zewnętrzne warstwy tworzą barierę nieprzepuszczalną dla wielu leków przeciwbakteryjnych, np. dla powszechnie stosowanych antybiotyków β-laktamowych.

Na podstawie: szczepienia.pzh.gov.pl; M. Palmer i inni, Biochemical Pharmacology, University of Waterloo 2012.

Zadanie 4.1. (0–1)

Do każdego z poniższych schematów budowy struktur otaczających komórkę prokariotyczną (A–C) przyporządkuj odpowiednią grupę bakterii spośród 1.–4. Wpisz cyfry w wyznaczone miejsca.

1. prątki
2. bakterie Gram-ujemne
3. bakterie Gram-dodatnie
4. bakterie pozbawione ściany komórkowej

A. …………….          B. …………….           C. ……………

Zadanie 4.2. (0–2)

Oceń, czy poniższe informacje dotyczące gruźlicy i jej zapobiegania są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

1. Zakażenie prątkiem gruźlicy najczęściej przebiega bezobjawowo. P F
2. Szczepionka BCG może być niebezpieczna dla osób z obniżoną odpornością. P F
3. Podstawowym celem podawania szczepionki BCG jest zapobieganie gruźlicy płuc. P F
Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Zadanie 4. (0-3)

4.1. (0-1)

Wymagania ogólne

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności biologicznej oraz zjawisk i procesów biologicznych zachodzących na różnych poziomach organizacji życia. Zdający:
3) wykazuje związki pomiędzy strukturą i funkcją na różnych poziomach organizacji życia.
III. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy materiałów źródłowych. Zdający:
2) odczytuje, analizuje, interpretuje […] informacje tekstowe, graficzne […].

Wymaganie szczegółowe

VI. Bakterie i archeowce. Zdający:
1) przedstawia budowę komórki prokariotycznej, z uwzględnieniem różnic w budowie ściany komórkowej bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych.

Zasady oceniania

1 pkt – za prawidłowe przyporządkowanie odpowiednich grup bakterii do wszystkich
schematów budowy ściany komórkowej.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
A. – 2. B. – 3. C. – 1.

Uwaga: Uznawane jest wpisanie nazw grup bakterii.

4.2. (0-2)

Wymaganie ogólne

V. Pogłębianie znajomości uwarunkowań zdrowia człowieka. Zdający:
5) dostrzega znaczenie osiągnięć współczesnej nauki w profilaktyce chorób.

Wymaganie szczegółowe

VI. Bakterie i archeowce. Zdający:
5) przedstawia znaczenie bakterii w przyrodzie i dla człowieka, w tym wywołujących choroby człowieka (gruźlica […]).

Zasady oceniania

2 pkt – za trzy poprawne odpowiedzi.
1 pkt – za dwie poprawne odpowiedzi.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi

Rozwiązanie
PPF

Drukuj zadanie:
434

Matura Kwiecień 2023, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2023,
Zadanie 3. (3 pkt)

Paklitaksel to związek chemiczny wyizolowany z kory cisa krótkolistnego (Taxus brevifolia). Stosuje się go w leczeniu m.in. raka sutka, jajnika i płuc. Działanie paklitakselu polega na stabilizacji mikrotubul i zahamowaniu ich depolimeryzacji, co uniemożliwia ich skracanie. Apigenina jest flawonem występującym m.in. w kwiatach rumianku, pietruszce i selerze.
Poniżej przedstawiono wykres ilustrujący odsetek komórek nowotworowych, które pozostały żywe po 24 godzinach od podania paklitakselu (Pak), apigeniny (Api) lub obu związków razem (Pak i Api).
Słupki błędów wskazują odchylenie standardowe.

Na podstawie: Y. Xu i inni, Synergistic Effects of Apigenin and Paclitaxel on Apoptosis of Cancer Cells, „PLoS ONE” 6(12), 2011, s. 1–12.

Zadanie 3.1. (0–1)

Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A, B albo C oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3.

Paklitaksel jest przyczyną zatrzymania cyklu komórkowego w fazie

A. S, ponieważ 1. chromatydy siostrzane nie mogą być rozdzielone.
B. G2, 2. hamuje on syntezę DNA.
C. M, 3. powoduje on wydłużanie mikrotubul.

 

*Zadanie 3.2. (0–1)

Uzupełnij poniższe zdania tak, aby powstał poprawny opis interpretacji przedstawionego wykresu. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.

Paklitaksel i apigenina podane razem powodują, że po 24 godzinach przeżywa średnio około (50% / 80%) komórek. Na podstawie wykresu można stwierdzić, że podanie paklitakselu i apigeniny (razem / oddzielnie) będzie – średnio rzecz biorąc – skuteczniejsze w terapii raka niż podawanie ich (razem / oddzielnie). Istotność statystyczna różnic w przeżywalności komórek we wszystkich wariantach badawczych w stosunku do próby kontrolnej (pozytywnej / negatywnej) wynosiła p < 0,01.

*Podpunkt wycofany przez CKE

Zadanie 3.2. (0–2)

Uzupełnij poniższe zdania tak, aby powstał poprawny opis interpretacji przedstawionego wykresu. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.

Paklitaksel i apigenina podane razem powodują, że po 24 godzinach przeżywa średnio około (50% / 80%) komórek. Na podstawie wykresu zamieszczonego we wprowadzeniu do zadania można stwierdzić, że podanie paklitakselu i apigeniny (razem / oddzielnie) będzie – średnio rzecz biorąc – skuteczniejsze w terapii raka niż podawanie ich (razem / oddzielnie).

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Zadanie 3. (0-3)

3.1 (0-1)

Wymaganie ogólne
II. Rozwijanie myślenia naukowego; doskonalenie umiejętności planowania i przeprowadzania […] doświadczeń oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.
Zdający:
4) odnosi się do wyników uzyskanych przez innych badaczy.

Wymagania szczegółowe
IV. Podziały komórkowe. Zdający:
3) opisuje cykl komórkowy, z uwzględnieniem zmian ilości DNA w poszczególnych jego etapach; uzasadnia konieczność replikacji DNA przed podziałem komórki;
4) opisuje przebieg kariokinezy podczas mitozy i mejozy.

Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne dokończenie zdania.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
C1

*3.2. (0-1)

Wymagania ogólne
II. Rozwijanie myślenia naukowego; doskonalenie umiejętności planowania i przeprowadzania […] doświadczeń oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.
Zdający:
2) określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną i badawczą;
3) opracowuje, analizuje i interpretuje wyniki badań w oparciu o proste analizy statystyczne.

Wymagania szczegółowe
IV. Podziały komórkowe. Zdający:
3) opisuje cykl komórkowy, z uwzględnieniem zmian ilości DNA w poszczególnych jego etapach; uzasadnia konieczność replikacji DNA przed podziałem komórki;
4) opisuje przebieg kariokinezy podczas mitozy i mejozy.

Zasady oceniania

2 pkt – za podkreślenie właściwych określeń w czterech nawiasach.
1 pkt – za podkreślenie właściwych określeń w trzech nawiasach.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

Paklitaksel i apigenina podane razem powodują, że po 24 godzinach przeżywa średnio około (50% / 80%) komórek. Na podstawie wykresu można stwierdzić, że podanie paklitakselu i apigeniny (razem / oddzielnie) będzie – średnio rzecz biorąc – skuteczniejsze w terapii raka niż podawanie ich (razem / oddzielnie). Istotność statystyczna różnic w przeżywalności komórek we wszystkich wariantach badawczych w stosunku do próby kontrolnej (pozytywnej / negatywnej) wynosiła p < 0,01.

*Podpunkt wycofany przez CKE

3.2. (0-2)

Wymagania ogólne
II. Rozwijanie myślenia naukowego; doskonalenie umiejętności planowania i przeprowadzania […] doświadczeń oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.
Zdający:
2) […] rozróżnia próbę kontrolną i badawczą;
3) opracowuje, analizuje i interpretuje wyniki badań w oparciu o proste analizy statystyczne.

Wymagania szczegółowe
IV. Podziały komórkowe. Zdający:
3) opisuje cykl komórkowy, z uwzględnieniem zmian ilości DNA w poszczególnych jego etapach; uzasadnia konieczność replikacji DNA przed podziałem komórki;
4) opisuje przebieg kariokinezy podczas mitozy […].

Zasady oceniania
2 pkt – za podkreślenie poprawnych określeń w trzech nawiasach.
1 pkt – za podkreślenie poprawnych określeń w dwóch nawiasach.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
Paklitaksel i apigenina podane razem powodują, że po 24 godzinach przeżywa średnio około (50% / 80%) komórek. Na podstawie wykresu zamieszczonego we wprowadzeniu do zadania można stwierdzić, że podanie paklitakselu i apigeniny (razem / oddzielnie) będzie – średnio rzecz biorąc – skuteczniejsze w terapii raka niż podawanie ich (razem / oddzielnie).

Drukuj zadanie:
435

Matura Kwiecień 2023, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2023,
Zadanie 2. (6 pkt)

Organizmy modelowe są używane m.in. do badania zależności między genami, szlakami sygnałowymi i metabolizmem. Homeostaza lipidów i glukozy jest w podobny sposób kontrolowana u bezkręgowców i ssaków – za pomocą ścieżki sygnałowej uruchamianej przez insulinę. W celu określenia, czy dieta wysokotłuszczowa wpływa na metabolizm węglowodanów, lipidów i białek, przeprowadzono badania z wykorzystaniem identycznych genetycznie samic szczepu w1118 wywilżny karłowatej (Drosophila melanogaster) podzielonych na dwie grupy:
grupa I – osobniki hodowane na pożywce standardowej, wykorzystywanej w laboratoriach do hodowli wywilżny i zapewniającej jej wszystkie niezbędne do normalnego rozwoju składniki odżywcze;
grupa II – osobniki hodowane na pożywce standardowej, do której dodano oleju kokosowego (pożywka o dużej zawartości tłuszczów nasyconych).
Po tygodniu oznaczono zawartość określonych metabolitów u osobników należących do każdej z grup.
Na poniższych wykresach przedstawiono zawartość względną kwasów tłuszczowych (A) oraz zawartość względną wybranych metabolitów (B) w ciele much karmionych pożywką o wysokiej zawartości tłuszczów nasyconych, w porównaniu z zawartością tych związków w 1 mg masy ciała much karmionych pożywką standardową.

Na podstawie: E.T. Heinrichsen i inni, Metabolic and transcriptional response to a high-fat diet in Drosophila melanogaster, „Molecular Metabolism” 3, 2014, s. 42–54.

*Zadanie 2.1. (0–1)

Oceń, który z poniższych wniosków można sformułować na podstawie wyników przedstawionego doświadczenia. Zaznacz T, jeśli wniosek jest uprawniony, albo N – jeśli jest nieuprawniony.

1. Dieta bogata w tłuszcze powoduje wzrost średniej zawartości badanych kwasów tłuszczowych u wywilżny karłowatej. T N
2. Dieta bogata w tłuszcze przyczynia się u wywilżny karłowatej do wzrostu zawartości metabolitów cyklu Krebsa, w tym – średniej zawartości kwasu cytrynowego. T N
3. U wywilżny karłowatej dieta bogata w tłuszcze zwiększa średnią zawartość azotowych produktów przemiany materii – mocznika i kwasu moczowego. T N

*Podpunkt wycofany przez CKE

Zadanie 2.1. (0–2)

Oceń, czy poniższe interpretacje przedstawionych wyników badań są prawidłowe. Zaznacz T (tak), jeśli interpretacja wyników jest prawidłowa, albo N (nie) – jeśli jest nieprawidłowa.

1. W przypadku diety bogatej w tłuszcze nasycone pomiary zawartości kwasu mlekowego miały większą zmienność niż pomiary zawartości kwasu moczowego. T N
2. Wszystkie wyniki pomiarów względnej zawartości kwasu pirogronowego były mniejsze od czterech. T N
3. Najwyższy wynik pomiaru zawartości kwasu pirogronowego w próbie z pożywką standardową był mniejszy od najwyższego wyniku w próbie z pożywką o wysokiej zawartości tłuszczów nasyconych. T N
Zadanie 2.2. (0–1)

Wyjaśnij, dlaczego doświadczenie przeprowadzono na genetycznie identycznych osobnikach tej samej płci Drosophila melanogaster – należących do jednego szczepu w1118.

Zadanie 2.3. (0–1)

Określ, która grupa Drosophila melanogaster – I czy II – stanowiła w opisanym doświadczeniu próbę kontrolną. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do roli tej próby w interpretacji wyników doświadczenia.

Zadanie 2.4. (0–2)

Uzupełnij poniższe zdania tak, aby stanowiły poprawną interpretację uzyskanych wyników opisanego doświadczenia. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.

Zaobserwowany u osobników wywilżny karłowatej odżywiających się pokarmem bogatotłuszczowym (spadek / wzrost) poziomu kwasu mlekowego świadczy o (zmniejszeniu / zwiększeniu) intensywności przemian kwasu pirogronowego w cytozolu ich komórek. Zaobserwowane zaburzenia w metabolizmie kwasu pirogronowego mogą być efektem zwiększonej intensywności (redukcji / utleniania) kwasów tłuszczowych, jako że w wyniku tego procesu powstaje acetylokoenzym A, dostarczający grupy acetylowe do cyklu Krebsa.

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 2

Zadanie 2. (0-6)

*2.1.

Wymagania ogólne

II. Rozwijanie myślenia naukowego; doskonalenie umiejętności planowania i przeprowadzania […] doświadczeń oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.
Zdający:
3) […] analizuje i interpretuje wyniki badań w oparciu o proste analizy statystyczne;
4) odnosi się do wyników uzyskanych przez innych badaczy;
5) […] formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

III. Energia i metabolizm.
5. Pozyskiwanie energii użytecznej biologicznie. Zdający:
2) analizuje […] przebieg glikolizy, reakcji pomostowej i cyklu Krebsa, wyróżnia substraty i produkty tych procesów.

Zasady oceniania

1 pkt – za trzy poprawne odpowiedzi.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
TNT

*Podpunkt wycofany przez CKE

2.1.

Wymagania ogólne

II. Rozwijanie myślenia naukowego; doskonalenie umiejętności planowania i przeprowadzania […] doświadczeń oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.
Zdający:
3) […] analizuje i interpretuje wyniki badań w oparciu o proste analizy statystyczne;
4) odnosi się do wyników uzyskanych przez innych badaczy;
5) […] formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

III. Energia i metabolizm.
5. Pozyskiwanie energii użytecznej biologicznie. Zdający:
2) analizuje […] przebieg glikolizy, reakcji pomostowej i cyklu Krebsa, wyróżnia substraty i produkty tych procesów.

Zasady oceniania

2 pkt – za trzy poprawne odpowiedzi.
1 pkt – za dwie poprawne odpowiedzi.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
NNN

2.2 (0-1)

Wymagania ogólne
II. Rozwijanie myślenia naukowego; doskonalenie umiejętności planowania i przeprowadzania […] doświadczeń oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.
Zdający:
2) określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną i badawczą;
5) ocenia poprawność zastosowanych procedur badawczych […].

Wymagania szczegółowe
III. Energia i metabolizm.
3. Enzymy. Zdający:
5) wyjaśnia wpływ czynników fizyko-chemicznych […] na przebieg katalizy enzymatycznej […].
XIV. Genetyka klasyczna.
2. Zmienność organizmów. Zdający:
2) przedstawia typy zmienności: środowiskowa i genetyczna (rekombinacyjna i mutacyjna).

Zasady oceniania

1 pkt – za poprawne wyjaśnienie odnoszące się do wyeliminowania zmienności genetycznej, która mogłaby utrudnić określenie wpływu różnego pokarmu na metabolizm wywilżny.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • Dzięki temu, że muchy były identyczne genetycznie, wyeliminowano wpływ różnych genotypów na metabolizm osobników. Jedyną różnicą pomiędzy muchami był więc rodzaj pokarmu i tylko ten czynnik miał wpływ na poziom oznaczanych metabolitów.
  • Dzięki temu można mieć pewność, że różnice zaobserwowane w metabolizmie pomiędzy muchami karmionymi różnym pokarmem nie wynikały z różnic genetycznych między nimi, ale z różnic w diecie.
  • Na metabolizm organizmów mogą mieć wpływ zarówno genotyp, jak i rodzaj spożywanego pokarmu. Ponieważ wszystkie muchy miały ten sam genotyp, to różniły się wyłącznie rodzajem spożywanego pokarmu i dzięki temu można było określić wpływ diety (wysokotłuszczowej) na ich metabolizm.
  • Aby wykluczyć wpływ różnic genetycznych na wynik badania. Przykładowo: mogłoby się zdarzyć, że w jednej z prób użyto by nieświadomie szczepu, który ma mutację receptora insulinowego, a w drugiej – much typu dzikiego, co miałoby znaczący wpływ na otrzymane wyniki.
  • Dzięki temu owady te różniły się wyłącznie badanym elementem – zawartością tłuszczów w zastosowanej pożywce.

2.3. (0-1)

Wymaganie ogólne
II. Rozwijanie myślenia naukowego; doskonalenie umiejętności planowania i przeprowadzania […] doświadczeń oraz wnioskowania w oparciu o wyniki badań.
Zdający:
2) określa warunki doświadczenia, […] rozróżnia próbę kontrolną i badawczą.

Wymaganie szczegółowe
III. Energia i metabolizm.
3. Enzymy. Zdający:
5) wyjaśnia wpływ czynników fizyko-chemicznych […] na przebieg katalizy enzymatycznej […].

Zasady oceniania
1 pkt – za określenie much hodowanych na pożywce standardowej (grupy I) jako grupy kontrolnej wraz z poprawnym uzasadnieniem, odnoszącym się do braku zastosowania w tej próbie badanego czynnika, jakim była wysoka zawartość tłuszczów nasyconych w pokarmie, ORAZ do określenia roli tej grupy jako poziomu odniesienia dla grupy badawczej.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • Grupa I, ponieważ w tej grupie nie stosowano czynnika, którego wpływ badano, czyli diety o wysokiej zawartości tłuszczów nasyconych. Po odjęciu wyników otrzymanych w tej grupie od wyników otrzymanych w grupie badawczej możliwe stało się określenie wielkości wpływu badanej diety na metabolizm.
  • Próbą kontrolną była grupa I. Wyniki otrzymane w tej grupie można było porównać z wynikami otrzymanymi w II grupie i na tej podstawie określić wpływ dużej zawartości kwasów tłuszczowych na metabolizm węglowodanów, lipidów i białek.
  • Osobniki hodowane na pożywce standardowej. Bez porównania wyników próby badawczej z próbą kontrolną nie byłoby wiadomo, czy badana dieta podwyższa, czy – obniża badane parametry.

2.4. (0-2)

Wymagania ogólne

IV. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów biologicznych.
Zdający:
1) interpretuje informacje i wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe między procesami i zjawiskami, formułuje wnioski;
2) przedstawia opinie i argumenty związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi.

Wymagania szczegółowe

III. Energia i metabolizm.
5. Pozyskiwanie energii użytecznej biologicznie. Zdający:
2) analizuje […] przebieg glikolizy, reakcji pomostowej i cyklu Krebsa, wyróżnia substraty i produkty tych procesów;
5) porównuje drogi przemiany pirogronianu w fermentacji alkoholowej, mleczanowej i w oddychaniu tlenowym.

Zasady oceniania

2 pkt – za podkreślenie poprawnych określeń w trzech nawiasach.
1 pkt – za podkreślenie poprawnych określeń w dwóch nawiasach.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

Zaobserwowany u osobników wywilżny karłowatej odżywiających się pokarmem bogatotłuszczowym (spadek / wzrost) poziomu kwasu mlekowego świadczy o (zmniejszeniu / zwiększeniu) intensywności przemian kwasu pirogronowego w cytozolu ich komórek. Zaobserwowane zaburzenia w metabolizmie kwasu pirogronowego mogą być efektem zwiększonej intensywności (redukcji / utleniania) kwasów tłuszczowych, jako że w wyniku tego procesu powstaje acetylokoenzym A, przenoszący grupy acetylowe do cyklu Krebsa.

Drukuj zadanie:
436

Matura Kwiecień 2023, Poziom Rozszerzony (Informatory CKE), Formuła od 2023,
Zadanie 1. (4 pkt)

U ssaków przeciwciała produkowane przez matkę mogą zostać przekazane potomstwu nie tylko w czasie życia płodowego, lecz także po urodzeniu. Zawarte w mleku matki przeciwciała klasy IgG mogą przedostać się przez nabłonek jelita do krwiobiegu niemowlęcia, ale przeciwciała klasy IgA są wchłaniane do enterocytów tylko w niewielkim stopniu, gdzie są następnie trawione.

Selektywny transport przeciwciał umożliwia białko FcRn, składające się z dwóch niekowalencyjnie związanych łańcuchów: ciężkiego H oraz lekkiego L. Przechodzi ono modyfikacje potranslacyjne – do co najmniej jednego aminokwasu są dołączane reszty cukrowe. Białko FcRn pełni funkcję receptora na powierzchni błony enterocytu, a jego powinowactwo do przeciwciał jest zależne od pH środowiska. U młodych ssaków treść dwunastnicy i jelita czczego ma kwaśny odczyn, a więc niższy niż fizjologiczne pH krwi. Transport przeciwciał zilustrowano na poniższym schemacie.

Na podstawie: M. Pyzik i inni, The Architect Behind the Immune and Nonimmune Functions of IgG and Albumin, „Journal of Immunlogy” 194, 2015, s. 4595–4603.

Zadanie 1.1. (0–1)

Wybierz i zaznacz makroelement, który może wejść w skład białka wyłącznie w wyniku modyfikacji potranslacyjnej.

A. węgiel           B. wodór           C. azot           D. tlen           E. fosfor           F. siarka

Zadanie 1.2. (0–1)

Na podstawie przedstawionych informacji określ najwyższą rzędowość struktury białka FcRn. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cechy budowy tego białka.

Zadanie 1.3. (0–1)

Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby powstał poprawny opis transportu przeciwciał przez komórkę nabłonka jelita z mleka matki do krwiobiegu niemowlęcia. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.

Przeciwciała dostają się z treści jelita niemowlęcia do wnętrza enterocytu na zasadzie (dyfuzji wspomaganej / endocytozy), a następnie wydostają się z niego do jego krwiobiegu w procesie (dyfuzji prostej / egzocytozy).

Zadanie 1.4. (0–1)

Wyjaśnij, dlaczego przez barierę jelitową do krwiobiegu niemowlęcia przedostają się wyłącznie przeciwciała klasy IgG, mimo że w mleku matki są zawarte także przeciwciała klasy IgA. W odpowiedzi uwzględnij rolę białka FcRn.

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 2

Zadanie 1. (0-4)

1.1. (0-1)

Wymaganie ogólne

I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności biologicznej oraz zjawisk i procesów biologicznych zachodzących na różnych poziomach organizacji życia. Zdający:
3) wykazuje związki pomiędzy strukturą i funkcją na różnych poziomach organizacji życia.

Wymagania szczegółowe
I. Chemizm życia.
1. Składniki nieorganiczne. Zdający:
1) przedstawia znaczenie biologiczne makroelementów, w tym pierwiastków biogennych.
2. Składniki organiczne. Zdający:
2) przedstawia budowę białek.

Zasady oceniania

1 pkt – za zaznaczenie właściwego makroelementu.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
E

1.2. (0-1)

Wymagania ogólne
I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności biologicznej oraz zjawisk i procesów
biologicznych zachodzących na różnych poziomach organizacji życia. Zdający:
3) wykazuje związki pomiędzy strukturą i funkcją na różnych poziomach organizacji życia.
III. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy materiałów źródłowych. Zdający:
2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.

Wymaganie szczegółowe
I. Chemizm życia.
2. Składniki organiczne. Zdający:
2) opisuje strukturę I-, II-, III- i IV-rzędową białek.

Zasady oceniania
1 pkt – za określenie, że białko FcRn ma strukturę IV-rzędową, wraz z poprawnym uzasadnieniem, odnoszącym się do liczby tworzących go łańcuchów polipeptydowych.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • Białko FcRn jest białkiem o strukturze IV-rzędowej, ponieważ składa się z dwóch łańcuchów: H i L.
  • FcRn ma strukturę zarówno I-, II-, III-, jak i IV-rzędową. O tej ostatniej świadczą dwa łańcuchy polipeptydowe, tzn. białka o strukturze IV-rzędowej składają się z co najmniej dwóch łańcuchów.

1.3. (0-1)

Wymagania ogólne
I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności biologicznej oraz zjawisk i procesów biologicznych zachodzących na różnych poziomach organizacji życia. Zdający:
2) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku.
III. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy materiałów źródłowych. Zdający:
2) odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne […].

Wymaganie szczegółowe
II. Komórka. Zdający:
3) rozróżnia rodzaje transportu do i z komórki (dyfuzja prosta i wspomagana, transport aktywny, endocytoza i egzocytoza).

Zasady oceniania
1 pkt – za podkreślenie właściwych określeń we wszystkich nawiasach.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie

Przeciwciała dostają się z treści jelita niemowlęcia do wnętrza enterocytu na zasadzie (dyfuzji wspomaganej / endocytozy), a następnie wydostają się z niego do jego krwiobiegu w procesie (dyfuzji prostej / egzocytozy).

1.4. (0-1)

Wymagania ogólne
I. Pogłębianie wiedzy z zakresu różnorodności biologicznej oraz zjawisk i procesów biologicznych zachodzących na różnych poziomach organizacji życia. Zdający:
2) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w wybranych organizmach i w środowisku.
III. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy materiałów źródłowych. Zdający:
2) odczytuje, analizuje, interpretuje […] informacje tekstowe, graficzne […].

Wymagania szczegółowe

II. Komórka. Zdający:
3) rozróżnia rodzaje transportu do i z komórki (dyfuzja prosta i wspomagana, transport aktywny, endocytoza i egzocytoza);
7) przedstawia błony wewnątrzkomórkowe jako zintegrowany system strukturalno-funkcjonalny oraz określa jego rolę w kompartmentacji komórki.

Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające selektywne powinowactwo białka FcRn do przeciwciał klasy IgG i zabezpieczenie ich przed strawieniem wewnątrzkomórkowym.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  •  Do krwiobiegu dostają się wyłącznie przeciwciała klasy IgG, ponieważ białko FcRn w warunkach obniżonego pH w endosomach wiąże się tylko z przeciwciałami klasy IgG. Niezwiązane przeciwciała klasy IgA ulegają strawieniu w lizosomach.
  • FcRn wiąże selektywnie przeciwciała IgG, co powoduje, że podlegają one w pierwszej kolejności endocytozie (w porównaniu z przeciwciałami klasy IgA). Jednakże najważniejsze jest to, że związane przeciwciała są chronione przed trawieniem wewnątrzkomórkowym.
Drukuj zadanie:
437

Matura Maj 2020, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015,
Zadanie 1. (3 pkt)

Zrąb błon plazmatycznych tworzy dwuwarstwa lipidowa, której głównym składnikiem są cząsteczki fosfolipidów. Ta dwuwarstwa jest półpłynna, ponieważ cząsteczki lipidów nieustannie się w niej przemieszczają.

Płynność dwuwarstwy zależy m.in. od budowy cząsteczek fosfolipidów – jest ona tym bardziej płynna, im więcej w niej cząsteczek fosfolipidów z krótkimi i nienasyconymi łańcuchami węglowodorowymi. Na płynność błon ma również wpływ temperatura – jej wzrost skutkuje zwiększeniem płynności dwuwarstwy.

Organizmy jednokomórkowe, które stale muszą dostosowywać się do różnych temperatur, zmieniają skład fosfolipidowy swoich błon komórkowych tak, aby utrzymać względnie stały stopień ich płynności.

Na schematach przedstawiono dwuwarstwę lipidową (A) i budowę cząsteczki fosfolipidu (B) na przykładzie fosfatydylocholiny, której jeden łańcuch jest nienasycony.

Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008. 

Zadanie 1.1. (0–1)

Spośród przykładów A–D wybierz i zaznacz ten rodzaj ruchu cząsteczek fosfolipidów, który jest najmniej prawdopodobny w obrębie dwuwarstwy lipidowej błony komórkowej.

Na podstawie: http://www.biologydiscussion.com/cell-membrane/quick-notes-on-cell-membrane/38360

Zadanie 1.2. (0–1)

Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały one informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie.

Gdy temperatura środowiska wzrasta, to płynność błony komórkowej organizmu jednokomórkowego (się zmniejsza / się zwiększa). Temu zjawisku przeciwdziała zmiana składu błony komórkowej, która polega na (zmniejszeniu / zwiększeniu) udziału cząsteczek o dłuższych łańcuchach węglowodorowych z mniejszą liczbą wiązań podwójnych.

Zadanie 1.3. (0–1)

Podaj nazwę lipidu występującego w błonie komórkowej zwierząt, innego niż fosfatydylocholina, którego cząsteczki zmniejszają płynność dwuwarstwy lipidowej.

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Zadanie 1. (0–3)

1.1. (0–1)

Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy, przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […].
V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje, odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji […] wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe.		 I. Budowa chemiczna organizmów.
3. Lipidy. Zdający: 1) przedstawia budowę i znaczenie tłuszczów w organizmach; 2) rozróżnia lipidy (fosfolipidy, glikolipidy, woski i steroidy, w tym cholesterol), podaje ich właściwości i omawia znaczenie.

Zasady oceniania
1 p. – za zaznaczenie właściwego przykładu ruchu cząsteczki fosfolipidu, który jest najmniej prawdopodobny w obrębie dwuwarstwy lipidowej błony komórkowej.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
A

1.2. (0–1)

Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe
V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający […] odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji […], wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe.
IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje, selekcjonuje, porównuje i przetwarza informacje pozyskane z różnorodnych źródeł […].
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […].		 I. Budowa chemiczna organizmów.
3. Lipidy. Zdający: 1) przedstawia budowę i znaczenie tłuszczów w organizmach; 2) rozróżnia lipidy (fosfolipidy, glikolipidy, woski i steroidy, w tym cholesterol), podaje ich właściwości i omawia znaczenie.
II. Budowa i funkcjonowanie komórki. Zdający: 2) opisuje błony komórki, wskazując na związek między budową a funkcją pełnioną przez błony.

Zasady oceniania
1 p. – za poprawny wybór i podkreślenie właściwych określeń w obu nawiasach.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
Gdy temperatura środowiska wzrasta, to płynność błony komórkowej organizmu jednokomórkowego (się zmniejsza / się zwiększa). Temu zjawisku przeciwdziała zmiana składu błony komórkowej, która polega na (zmniejszeniu / zwiększeniu) udziału cząsteczek o dłuższych łańcuchach węglowodorowych z mniejszą liczbą wiązań podwójnych.

1.3. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy, przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […]. I. Budowa chemiczna organizmów.
3. Lipidy. Zdający: 1) przedstawia budowę i znaczenie tłuszczów w organizmach; 2) rozróżnia lipidy (fosfolipidy, glikolipidy, woski i steroidy, w tym cholesterol), podaje ich właściwości i omawia znaczenie.

Zasady oceniania
1 p. – za podanie nazwy właściwego lipidu zmniejszającego płynność dwuwarstwy lipidowej w komórkach zwierzęcych.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • cholesterol
  • sfingomielina

Uwaga:
Uznaje się odpowiedzi: „estry cholesterolu” oraz „sfingolipidy”.

Odpowiedź proponowana przez zespół www.maturabiolchem.pl

Zadanie nr 1.1:

A

Zadanie nr 1.2:

Gdy temperatura środowiska wzrasta, to płynność błony komórkowej organizmu jednokomórkowego (się zmniejsza / się zwiększa). Temu zjawisku przeciwdziała zmiana składu błony komórkowej, która polega na (zmniejszeniu / zwiększeniu) udziału cząsteczek o dłuższych łańcuchach węglowodorowych z mniejszą liczbą wiązań podwójnych.

Zadanie nr 1.3:

Cholesterol

Drukuj zadanie:
438

Matura Maj 2020, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015,
Zadanie 2. (1 pkt)

Fibroblasty to wrzecionowate komórki tkanki łącznej, zachowujące zdolność do podziałów mitotycznych. Mogą z nich powstawać inne typy komórek tkanki łącznej. Jeden z takich szlaków przemian przedstawiono na schemacie.

Na podstawie: W. Sawicki, Histologia. Podręcznik dla studentów, Warszawa 1993, Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008. 

Oceń, czy prawdziwe jest stwierdzenie „Liczba komórek tłuszczowych u dorosłego człowieka jest stała”. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając właściwości fibroblastów.

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Zadanie 2. (0–1)

Wymagania ogólne Wymaganie szczegółowe
V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje, odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji […], wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe.
II. Pogłębienie wiadomości dotyczących budowy i funkcjonowania organizmu ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego na różnych poziomach złożoności; dostrzega związki między strukturą a funkcją na każdym z tych poziomów.		 V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka.
1. Hierarchiczna budowa organizmu człowieka (tkanki, narządy, układy narządów). Zdający: 1) rozpoznaje (na ilustracji, rysunku, według opisu itd.) tkanki budujące ciało człowieka oraz podaje ich funkcję i lokalizację w organizmie człowieka.

Zasady oceniania
1 p. – za określenie, że jest to stwierdzenie nieprawdziwe wraz z poprawnym uzasadnieniem, odnoszącym się do zachowania zdolności fibroblastów do różnicowania się w komórki tłuszczowe (adipocyty).
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • Nie, ponieważ adipocyty powstają z fibroblastów.
  • Stwierdzenie jest fałszywe, ponieważ fibroblasty mają właściwości pluripotencjalne i mogą różnicować się w komórki tej kanki.
  • Nie jest prawdziwe, ponieważ fibroblasty są komórkami zachowującymi zdolność do podziałów mitotycznych i mogą różnicować się w kolejne komórki tkanki tłuszczowej.
  • Nie, ponieważ fibroblasty zachowują zdolność do przekształcania się w komórki innego typu, np. komórki tłuszczowe, powodując wzrost ich liczby u dorosłego człowieka.

Uwagi:

  • Uznaje się odpowiedzi odnoszące się ogólnie do różnicowania się fibroblastów w komórki
    innych typów tkanki łącznej – w domyśle komórki tkanki tłuszczowej.
  • Nie uznaje się odpowiedzi niepełnych, odnoszących się wyłącznie do podziału fibroblastów, np. „Fałszywe, ponieważ fibroblasty mogą dzielić się mitotycznie” lub niejednoznacznych, np.„Nie, ponieważ adipocyty powstają w trakcie podziałów fibroblastów”, lub błędnych merytorycznie, np. „Fałszywe, ponieważ fibroblasty mogą się przekształcić w komórki tłuszczowe za pomocą podziałów mitotycznych”.

Odpowiedź proponowana przez zespół www.maturabiolchem.pl

  • Stwierdzenie jest nieprawdziwe ponieważ fibroblasty to komórki zachowujące zdolność do podziałów komórkowych również w rozwoju postnatalnym umożliwiając wytworzenie większej ilości komórek tłuszczowych w organizmie dorosłego człowieka.
  • Stwierdzenie nie jest prawdziwe, ponieważ tkanka tłuszczowa jest przykładem tkanki łącznej, a fibroblasty są komórki zachowującymi zdolność do mitozy i różnicowania się w inne typy komórek tkanki łącznej, w tym w komórki tkanki tłuszczowej.
Drukuj zadanie:
439

Matura Maj 2020, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015,
Zadanie 3. (3 pkt)

U roślin przyrost ściany komórkowej na grubość polega na odkładaniu kolejnych warstw włókien celulozowych na warstwy już istniejące.

W najwcześniej odkładanych warstwach ściany włókna celulozowe są ułożone poprzecznie do kierunku wydłużania się komórki. Dopiero późniejsze warstwy są ułożone równolegle do tej osi. Ściany wtórne powstają na ścianach pierwotnych od strony protoplastu, po zakończeniu wzrostu wydłużeniowego komórki. Są zbudowane z kolejnych warstw mikrofibryli celulozowych i często podlegają procesom lignifikacji, kutynizacji bądź suberynizacji (korkowacenia).

Na schemacie zilustrowano wzrost wydłużeniowy komórki.

Na podstawie: J. Kopcewicz, Podstawy biologii roślin, Warszawa 2012,
N.A. Campbell i inni, Biologia, Poznań 2013.

Zadanie 3.1. (0–1)

Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące wzrostu komórek roślinnych są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

1. Włókna celulozowe ułożone w ścianie pierwotnej poprzecznie do osi wzrostu (kierunku wzrostu) ograniczają wzrost komórki na grubość. P F
2. Brak w ścianie pierwotnej włókien celulozowych ułożonych równolegle do osi wzrostu (kierunku wzrostu) sprawia, że możliwy staje się wzrost wydłużeniowy komórki. P F
3. Pod wpływem turgoru włókna celulozowe w ścianie wtórnej rozsuwają się i komórka rośnie. P F
Zadanie 3.2. (0–1)

Na przykładzie jednej cechy wykaż związek budowy komórek korka z jego funkcją.

Zadanie 3.3. (0–1)

Podaj przykład tkanki roślinnej, której wtórne ściany komórkowe zawierają dużą ilość ligniny, oraz określ, jaką funkcję w roślinie pełni ta tkanka.

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Zadanie 3. (0–3)

3.1. (0–1)

Wymagania ogólne Wymaganie szczegółowe
V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje, odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji […], wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe.
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy, przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […].		 II. Budowa i funkcjonowanie komórki. Zdający: 6) wymienia przykłady grup organizmów charakteryzujących się obecnością ściany komórkowej oraz omawia związek między jej budową a funkcją.

Zasady oceniania
1 p. – za poprawną ocenę wszystkich trzech stwierdzeń.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Rozwiązanie
1. – P, 2. – P, 3. – F

3.2. (0–1)

Wymagania ogólne Wymaganie szczegółowe
V. Rozumowanie i argumentacja.Zdający objaśnia i komentuje informacje, odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji […].
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy, przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […].		 IV. Przegląd różnorodności organizmów.
6. Rośliny – budowa i funkcje tkanek i organów.
Zdający: 1) przedstawia charakterystyczne cechy budowy tkanek roślinnych […], okrywającej, […] identyfikuje je na rysunku ([…] preparacie mikroskopowym, fotografii itp.), określając związek ich budowy z pełnioną funkcją

Zasady oceniania
1 p. – za poprawne wykazanie, na przykładzie jednej cechy, związku między budową komórek korka a funkcją, jaką on pełni (termoizolacyjną, wzmacniającą, ochronną przed: utratą wody, uszkodzeniami mechanicznymi lub wnikaniem patogenów).
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • Martwe i wypełnione powietrzem komórki korka tworzą warstwę termoizolacyjną.
  • Zgrubiałe i zdrewniałe ściany komórkowe tej tkanki nadają odporność mechaniczną roślinie.
  • Korek jest zbudowany z komórek, których ściany są wysycone suberyną, co powoduje, że są nieprzepuszczalne dla wody i chronią roślinę przed jej utratą.
  • Komórki korka są wypełnione powietrzem, dzięki czemu tworzą warstwę izolującą wnętrze rośliny przed zmianami temperatury.
  • Garbniki zawarte w ścianie komórkowej korka chronią roślinę przed infekcjami grzybiczymi.

Uwagi:

  • Uznaje się odpowiedzi odwołujące się ogólnie do funkcji izolacyjnej korka, jeśli w innej części odpowiedzi został określony czynnik, przed którym chroni ta tkanka, np. „Ściany komórek korka uległy skorkowaceniu, dzięki czemu są nieprzepuszczalne dla wody i stanowią skuteczną warstwę izolacyjną”.
  • Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się do cech budowy tkanki, a nie komórek korka, np. „Komórki korka tworzą kilka warstw, co chroni roślinę przed czynnikami środowiskowymi, np. urazami mechanicznymi, wnikaniem drobnoustrojów”.
  • Nie uznaje się odpowiedzi wiążących adkrustację ściany komórkowej suberyną z odpornością mechaniczną tej tkanki, np. „Wzmocnione suberyną komórki korka chronią roślinę przed urazami mechanicznymi”.

3.3. (0–1)

Wymagania ogólne Wymaganie szczegółowe
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy, przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […]. IV. Przegląd różnorodności organizmów.
6. Rośliny – budowa i funkcje tkanek i organów.
Zdający: 1) przedstawia charakterystyczne cechy budowy tkanek roślinnych ([…], okrywającej, […]) identyfikuje je na rysunku ([…] preparacie mikroskopowym, fotografii itp.), określając związek ich budowy z pełnioną funkcją.

Zasady oceniania
1 p. – za podanie właściwego przykładu tkanki wzmacniającej lub przewodzącej i określenie jej funkcji.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • Drewno – przewodzenie wody.
  • Ksylem – umożliwia transport wody z rozpuszczonymi w niej solami mineralnymi.
  • Sklerenchyma – funkcja wzmacniająca.
  • Sklerenchyma – twarda pestka chroni nasiono przed uszkodzeniem.
  • Twardzica – zapewnia wytrzymałość i odporność na złamanie.

Uwagi:

  • Uznaje się odpowiedzi odnoszące się do funkcji wzmacniającej drewna, np. „Drewno – nadaje sztywność łodydze”, ponieważ drewno jest tkanką niejednorodną i zawiera włókna drzewne, które pełnią funkcję wzmacniającą.
  • Uznaje się odpowiedzi dotyczące innych tkanek zawierających ligninę: endodermy i korka pod warunkiem prawidłowego określenia ich funkcji.

Odpowiedź proponowana przez zespół www.maturabiolchem.pl

Zadanie nr 3.1:

P P F

Zadanie nr 3.2:

  • Komórki korka adkrustowane są suberyną, która, będąc substancją lipidową, chroni roślinę przed utratą wody.
  • Ściany komórkowe komórek korka są zgrubiałe i ściśle do siebie przylegają, co chroni roślinę przed utratą wody oraz niską temperaturą.

Zadanie nr 3.3:

Tkanką która posiada dużą ilość ligniny jest drewno. Drewno pełni funkcję transportu wody wraz z solami mineralnymi pobranej przez korzenie do pozostałych części rośliny.

Drukuj zadanie:
440

Matura Maj 2020, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015,
Zadanie 4. (2 pkt)

Miękisz powietrzny, zwany aerenchymą, występuje u roślin wodnych i roślin żyjących na siedliskach podmokłych. Pełni on głównie funkcję tkanki przewietrzającej.

Na zdjęciu przedstawiono aerenchymę z kłącza tataraku.

Na podstawie: http://www.sbs.utexas.edu/mauseth/weblab/webchap3par/3.3-5.htm

Zadanie 4.1. (0–1)

Podaj jedną, widoczną na zdjęciu, cechę budowy aerenchymy, która różni tę tkankę od innych typów tkanki miękiszowej i jest przystosowaniem do pełnienia funkcji przewietrzającej.

Zadanie 4.2. (0–1)

Podaj przykład funkcji, którą pełni aerenchyma u roślin wodnych, innej niż przewietrzanie.

Pokaż rozwiązanie
Zobacz komentarze - 0

Zadanie 4. (0–2)

4.1. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe
I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne; przedstawia związki między strukturą a funkcją na różnych poziomach
organizacji życia.		 IV. Przegląd różnorodności organizmów.
6. Rośliny – budowa i funkcje tkanek i organów. Zdający: 1) przedstawia charakterystyczne cechy budowy tkanek roślinnych ([…], miękiszowej,[…]), identyfikuje je na rysunku ([…] preparacie mikroskopowym, fotografii itp.), określając związek ich budowy z pełnioną funkcją.

Zasady oceniania
1 p. – za podanie właściwej, widocznej na zdjęciu cechy aerenchymy, czyli dużej objętości lub dużej powierzchni przestworów międzykomórkowych.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • Obecność dużych przestworów międzykomórkowych.
  • Aerenchyma ma dużą objętość przestworów międzykomórkowych przewyższającą objętość komórek.
  • Występowanie dużych przestrzeni wypełnionych powietrzem pomiędzy komórkami miękiszu.
  • Silnie rozwinięty system przestrzeni międzykomórkowych wypełnionych powietrzem (co ułatwia oddychanie organów zanurzonych w wodzie).
  • Dla wymiany gazowej ma znaczenie charakterystyczna dla tej tkanki duża powierzchnia wnętrza przestworów.

Uwagi:

  • Uznaje się odpowiedzi odnoszące się do łączenia się przestworów międzykomórkowych w kanały wentylacyjne, np. „Obecność kanałów wentylacyjnych”
  • Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się wyłącznie do obecności (licznych) przestworów międzykomórkowych, bez wskazania na ich dużą objętość lub pole powierzchni, ponieważ ich występowanie jest cechą także innych tkanek miękiszowych.

4.2. (0–1)

Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe
I Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne, przedstawia związki między strukturą a funkcją na różnych poziomach organizacji życia. IV. Przegląd różnorodności organizmów.
6. Rośliny – budowa i funkcje tkanek i organów. Zdający 1) przedstawia charakterystyczne cechy budowy tkanek roślinnych ([…], miękiszowej, […]) identyfikuje je na rysunku ([…], preparacie mikroskopowym, fotografii itp.), określając związek ich budowy z pełnioną funkcją.

Zasady oceniania
1 p. – za podanie poprawnej funkcji innej niż przewietrzająca, polegającej na zwiększeniu wyporności rośliny lub magazynowaniu gazów oddechowych.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.

Przykładowe rozwiązania

  • Aerenchyma umożliwia unoszenie się roślin na wodzie.
  • Aerenchyma umożliwia utrzymywanie się liści roślin wodnych na powierzchni wody.
  • Unoszenie się roślin w toni wodnej.
  • Zapewnia dużą wyporność roślinom wodnym.
  • Aerenchyma może magazynować tlen.

Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się do fotosyntezy, ponieważ nie jest to podstawową funkcją aerenchymy, a dodatkowo – nie zawsze prowadzi ona ten proces, np. w kłączach roślin wodnych fotosynteza nie zachodzi.

Odpowiedź proponowana przez zespół www.maturabiolchem.pl

Zadanie nr 4.1:

Miękisz powietrzny posiada duże przestwory międzykomórkowe które wypełnione są powietrzem.

Zadanie nr 4.2:

Aerenchyma u roślin wodnych zapewnia roślinom wyporność i unoszenie się w toni wodnej.

Drukuj zadanie:

PARTNERZY